वृत्तचित्र

मुत्सोः एक पटक मध्य युगमा जर्जियाको सबैभन्दा अभेद्य गढ, मुत्सोको सुदृढ सहर 2014 मा पुनर्स्थापित र पुनर्निर्माण गरिएको थियो। जर्जियाको सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षणका लागि राष्ट्रिय एजेन्सी जर्जिया आकारमा सानो हुन सक्छ, तर यसले अझै पनि एक आश्चर्यजनक भौगोलिक पंच प्याक गर्दछ। पश्चिममा, तपाईँले कालो सागरको किनारमा उपोष्णकटिबन्धीय साइट्रस ग्रोभहरू भेट्टाउनुहुनेछ, जबकि पूर्वमा, घुम्ने दाखबारीहरूले हजार वर्ष पुरानो मठहरूद्वारा विरामित सुक्खा स्टेपहरूलाई बाटो दिन्छ। यो युरोपका छवटा अग्लो पर्वतहरू मध्ये तिनवटा पनि घर हो; तिनीहरूको छायामा, काकेशसको उजाडस्थान हरेक दिशामा भालुहरू, चीलहरू, र ब्वाँसोहरूले केही दुर्गम-र सबैभन्दा सुन्दर-पाहाडी गाउँहरूसँग घर जग्गा साझा गर्दै तपाईंले कहिल्यै सुन्नुभएन। यहाँ जर्जियाका 10 आश्चर्यजनक ठाउँहरू छन् जसले तपाईँको घुमन्तेपनलाई प्रज्ज्वलित गर्नेछ। मुत्सो मुत्सोले सन् 2019 मा सांस्कृतिक सम्पदामा युरोपको सबैभन्दा प्रतिष्ठित पुरस्कार युरोपा नोस्ट्रा अवार्ड प्राप्त गरे। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन मुत्सो, चेचनियाको सिमानामा तिनवटा अग्ला चट्टानहरूमा फैलिएको एउटा सुदृढ सहर, मध्य युगभरि उत्तरी जर्जियाको सबैभन्दा अभेद्य गढ थियो, तर पानीको अभाव र ध्वस्त पूर्वाधारका कारण 20 औँ शताब्दीमा यसलाई अनिवार्य रूपमा त्यागिएको थियो। नयाँ सहस्राब्दीमा केवल 22 खेभसुरहरू (मूर्तिपूजक-इसाई अनुष्ठानहरू र विशिष्ट नृत्य र पोशाक भएको स्थानीय जातीय समुदाय) बाँकी रहे। सहायता अन्ततः 2014 मा आयो, जर्जियाको सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षणका लागि राष्ट्रिय एजेन्सीद्वारा 1.2 मिलियन डलर अनुदानको साथ। प्राचीन गार्ड टावरहरू पुनर्स्थापित गरियो, घरहरू पुनर्निर्माण गरियो, र बिजुली केबलहरू बिछ्याइएको थियो, सबै कष्टप्रद हेरचाहको साथ ताकि गाउँको ऐतिहासिक र जातीय अखण्डतामा बाधा नपरोस्। आज, मुत्सो यसको क्लोज अपका लागि तयार छ, र सारा विश्वले हेरिरहेको छ। सन् 2019 मा, सहरले सांस्कृतिक सम्पदामा युरोपको सबैभन्दा प्रतिष्ठित पुरस्कार युरोपा नोस्ट्रा पुरस्कार प्राप्त गऱ्यो। उशगुली यो दुर्गम जर्जियाली गाउँ युरोपको सबैभन्दा अग्लो निरन्तर बसोबास गर्ने बस्तीहरू मध्ये एक हो। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन 6, 900 फिटको उचाइमा रहेको उशगुली युरोपको सबैभन्दा अग्लो निरन्तर बसोबास गर्ने बस्तीहरू मध्ये एक हो। ककेशियन उजाडस्थानमा गहिरो लुकेको र वर्षको लगभग आठ महिनासम्म हिउँले ढाकिएको, यसको अलगावले यसलाई बेयरब्याक घोडा दौड, जीववादी अनुष्ठानहरू र अलिखित 4,000 वर्ष पुरानो भाषाद्वारा प्रतिष्ठित सहस्राब्दी पुरानो संस्कृतिलाई संरक्षण गर्न अनुमति दियो। निर्णायक मण्डलले अझ चाखलाग्दो के छ भनेर पत्ता लगाएको छः उशगुलीका दर्जनौँ युनेस्को-संरक्षित वाचटावर्सहरू, जसमध्ये केही हजार वर्ष भन्दा पुराना छन्, वा सखार हिमनदीको हिउँले ढाकिएको तहहरू विरुद्ध यसको अद्भुत सेटिङ। वर्जिजा भव्य गुफा सहर वार्डजिया 12 औँ शताब्दी ईस्वीको हो। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन यसको आकर्षक इतिहास र सरासर सुन्दरताको बावजुद, अधिकांश पर्यटकहरू समत्सखे-जावाखेटीको सुख्खा फेदमा माथि उक्लने नौ-स्तरीय गुफा परिसर वार्डजियामा पुग्दैनन्। यो मुख्यतया त्बिलिसीबाट पाँच घण्टाको ड्राइभ (वा नजिकको बजार सहर, अखलत्सिखेबाट एक घण्टाको पैदल यात्रा) को कारण हो। तर यात्रा साहसी गर्नेहरूलाई जर्जियाको सबैभन्दा उल्लेखनीय दृश्यहरू मध्ये एकको साथ पुरस्कृत गरिन्छः मानव निर्मित गुफाहरूले भरिएको सम्पूर्ण पहाडले घन्टौं अन्वेषणलाई आमन्त्रित गर्दछ। जर्जियाको स्वर्ण युगमा जियोर्जी तृतीयद्वारा विस्तृत बङ्करको रूपमा निर्माण गरिएको, यो कथित रूपमा यसको अपोजीमा 19 तला फैलिएको थियो र पूर्ण रूपमा आत्मनिर्भर थियो। 13 औँ शताब्दीमा आएको विनाशकारी भूकम्पले वर्ड्जियाको मृत्युको सुरुवातलाई चिह्नित गऱ्यो र यसका अन्तिम पूर्णकालिक बासिन्दाहरू, भिक्षुहरूको समूह, सन् 1578 मा ओटोम्यानहरूद्वारा घेराबन्दीमा रहेको स्थानबाट भागे। आगन्तुकहरूले भित्तिचित्र भएका चापेलहरूबाट वाइन सेलरहरूसम्म ट्र्यापडोरहरू र झुकेका ढुङ्गाका सिँढीहरूद्वारा जोडिएका आवासहरूसम्म जाने परिसरको खरानी-काटिएका मार्गहरूभित्र डुबाउन सक्छन्। चर्च अफ द एसेम्पसनमा प्रवेश गरेपछि, जर्जियाको सबैभन्दा महान् शासक रानी तामारको दुर्लभ चित्रणको स्वाद लिन नबिर्सनुहोस्। गेलाती मठ युनेस्को विश्व सम्पदा स्थल गेलाटी मठ 1106 मा जर्जियाका राजा डेभिड चतुर्थद्वारा स्थापना गरिएको थियो। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन कुटैसीबाट छ माइल उत्तरमा रहेको गेलाती मठको क्याथेड्रल अफ द भर्जिनमा जानुहोस्, र तपाईं तुरुन्तै टेक्नीकलर बाइजान्टिन-शैलीका भित्तिचित्रहरूको समुद्रमा डुबेका हुनुहुन्छ जुन सबैभन्दा तल्लो ढुङ्गाको बेसबोर्डबाट शंक्वाकार गुम्बजको उच्चतम पहुँचमा फैलिएको छ। यो एउटा चमत्कार हो कि यी जीवन्त नमुनाहरू बाँचेका छन्, र आश्चर्यजनक रूपमा थोरै क्षति देखाउँछन्, किनकि जर्जियाली चर्चहरूमा अधिकांश भित्तिचित्रहरू 19 औँ शताब्दीमा रूसी साम्राज्यवादीहरूले सेतो पारेका थिए। जब तपाईं एपसमा पुग्नुहुन्छ, चर्चको सबैभन्दा प्रभावशाली विशेषता लिन निश्चित हुनुहोस्, लगभग तीस लाख टाइलहरूको 12 औं शताब्दीको मोजेकले भर्जिन र चाइल्डलाई आर्कान्जेल्स माइकले देखाउँदछ। सिघनाघी जर्जियाको काखेती क्षेत्रमा अवस्थित, सिघनाघी यसको वाइनका लागि परिचित छ।जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन बोर्डोको भव्य वाइन चेटक्स बिर्सनुहोस्, जर्जियाको एनो टुरिजम एक आरामदायक, देहाती मामिला हो जुन प्राकृतिक वाइनको लागि झुकाव भएका डाउन-टु-अर्थ यात्रीहरूतर्फ उन्मुख छ। यात्रीहरूले जर्जियाका प्रसिद्ध भूमिगत-किण्वित (केभ्री) वाइनहरू देशका दुई शीर्ष उत्पादकहरू-ओक्रोको वाइन र फेजेन्ट्स टियर्स-द्वारा कथा पुस्तक सहर सिघनाघीमा नमूना लिन सक्छन्। यहाँ रातो छत भएका इटालियन घरहरूले फराकिलो अलाजानी उपत्यकालाई हेर्दछन् र तपाईँले सफा दिनहरूमा हिउँले ढाकिएको ककेशस पहाडहरू पनि देख्न सक्नुहुन्छ। जर्जियाको वाइन उद्योग कसरी जीवनमा फर्कियो डार्टलो जर्जियाको डार्टलो यसको ऐतिहासिक ढुङ्गाका घरहरू र टावरहरूका लागि परिचित छ। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन टुशेटीको दुर्गम पाहाडी क्षेत्रको सबैभन्दा सुन्दर बस्ती डार्ट्लोमा पुग्न तपाईँलाई अफ-रोड गाडी, जर्जियन भाषा बोल्ने गाइड (हामी इन्टर जर्जिया ट्राभल सिफारिस गर्छौं) र साहसिक कार्यको स्वाद चाहिन्छ। नजिकैको शिर पाहाडमा टाँसिएको, यो ढुङ्गाका टावरहरू, जङ्गली फुलले ढाकिएको घाँसे मैदानहरू, र आकर्षक पुराना घरहरू जुन काठको धुवाँ र घरको खाना पकाउने जस्तै गन्धको समय-उजाड स्वर्ग हो। खाटेबीका लागि आँखा राख्नुहोस्, सहरको छेउमा कम ढुङ्गाका झुपडीहरू जहाँ आदिवासी तुस मानिसहरू पूजा र पशु बलिदानका लागि जान्छन्। डेभिड गारेजा यस मठ गुफा परिसरमा बलौटे ढुङ्गामा कुँदिएका लगभग 30 वटा भित्तिचित्र भएका मठहरू छन्। जर्जिया राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासन डेभिड गारेजा मठ परिसरको उत्पत्ति पत्ता लगाउन, बलुआ ढुङ्गामा कुँदिएका लगभग 30 वटा भित्तिचित्र मठहरूको शृङ्खला, तपाईंले छैटौं शताब्दी ईस्वीमा समय यात्रा गर्नुपर्नेछ, जब पवित्र अश्शूरी फादर सेन्ट डेभिडले इसाई भिक्षुहरूको आदेश स्थापना गर्न यहाँ भूमि तोडेका थिए। मध्य युगसम्म, एक जीवन्त आध्यात्मिक समुदायले अनुमानित 6,000 भिक्षुहरूको निवासमा जरा गाडेको थियो-तिनीहरू पछि अब्बास द ग्रेटद्वारा नष्ट हुनेछन्। जर्जियाली अर्थोडक्स भिक्षुहरूको सँधै सङ्कुचित हुने क्याडरको अध्यक्षतामा आज केवल तीनवटा मठहरू सक्रिय छन्। छैटौँ शताब्दीमा निर्मित, लाभ्रा मठका फोटोजेनिक गुफाहरू, जसको तल्लो दरबारमा डेभिड र उनका शिष्य लुकियनको चिहानहरू छन्, परिसरको मुटुमा अवस्थित छन्।    

एसियाका शीर्ष शेफहरू मध्ये एक हुन् र नेटफ्लिक्सको ‘पाक कला वर्ग युद्ध’ का न्यायाधीश हुन्। इराकको युद्धक्षेत्रदेखि लिएर मिचेलिन-तारांकित भान्साघर र हिट नेटफ्लिक्स कार्यक्रमसम्म, शेफ सुङ अनको एसियाको उत्कृष्ट भोजन दृश्यको शीर्षमा पुग्ने बाटो सामान्य बाहेक केही पनि भएको छैन। “जसरी मैले अमेरिकी सेनामा गरेँ, जहाँ मैले युद्धमा जान स्वेच्छिक रूपमा गएँ, केही फरक गर्न चाहन्थेँ-मैले यहाँ कोरिया आउन केही फरक प्रयास गर्ने निर्णय गरेँ”, हिट रियालिटी कुकिङ सो “क्युलिनरी क्लास वार्स” का कोरियाली-अमेरिकी शेफ र न्यायाधीश भन्छन्, जुन दोस्रो सिजनका लागि भर्खरै हरियो बत्ती लगाइएको छ। 42 वर्षीय सुङ दक्षिण कोरियाको एक मात्र तीन-मिशेलिन-तारांकित रेस्टुरेन्ट, मोसु सियोलका प्रमुख शेफ र मालिक हुन्। हालैका हप्ताहरूमा, उनले नयाँ नेटफ्लिक्स शृङ्खलामा सावधानीपूर्वक र सीधा-बोल्ने न्यायाधीशको रूपमा प्रशंसकहरूको नयाँ फौज प्राप्त गरेका छन्। यो आफ्नै बाटो बनाउने जुनून र अटुट ड्राइभ हो जसले उनको जन्म घरमा राम्रो भोजनलाई पुनः आकार दिन मद्दत गरेको छ। कसरी एक महिला बौद्ध भिक्षु एसियाको सबैभन्दा सम्मानित शेफहरू मध्ये एक बने दक्षिण कोरियाको राजधानी सियोलमा जन्मेका सुङ र उनको परिवार 13 वर्षको उमेरमा क्यालिफोर्नियाको सान डिएगोमा बसाइँ सरेका थिए। “हामी कोरियाको एउटा परिवार मात्र थियौँ, अमेरिकी सपना खोज्दै”, उनी भन्छन्। “एक आप्रवासी परिवारको रूपमा, हामीलाई वास्तवमा अङ्ग्रेजी थाहा थिएन।” अमेरिकाको पश्चिमी तटमा हुर्केका किशोरको रूपमा, उनको दिमाग खाना पकाउनबाट टाढा हुन सकेन। “म स्कुल गएँ, कलेज गएँ, तर अमेरिकी सेनामा सामेल हुने निर्णय गरेँ किनभने मैले यात्रा गर्न सक्ने एउटै मात्र तरिका हो भन्ने सोचेँ”, शेफ भन्छन्। चार वर्षको सेवाका क्रममा उनले आफ्नो जन्म देश दक्षिण कोरिया र 9/11 पछि मध्यपूर्वमा तैनाथ हुनुअघि देशभरका आधार शिविरमा प्रशिक्षण लिएका थिए। अमेरिकी सेनामा आफ्नो भाइसँग शेफ सुंग अन (बायाँ) र क्यालिफोर्नियामा परिवारसँग (दायाँ) “जब म युद्धको समयमा इराक जान स्वेच्छाले गएँ, मानिसहरूले मलाई सोधे, ‘तिमी किन यस्तो पागल काम गऱ्यौ?’ उनले सम्झिन्छन्। “मैले यी सबै कथाहरू मेरो हजुरबुबा, मेरो बुबा, काका र पारिवारिक साथीहरूबाट कोरियाली युद्ध र भियतनाम युद्धको बारेमा सुनेको छु। म इराक जान इच्छुक भएँ किनभने… मैले सोचेँ कि मसँग युद्धमा जाने र यसलाई अनुभव गर्ने यो एउटा मौका छ। ” सन् 2002 को अन्त्यमा, उनलाई 2003 मा सद्दाम हुसेन फेला परेको बङ्करसहित इराकी सेनाबाट “बम र हतियारहरू सफा गर्ने” आर्टिलरी युनिटको विशेषज्ञको रूपमा एक वर्ष लामो भ्रमणका लागि बगदादमा तैनाथ गरिएको थियो। सुङले सेनामा बिताएको आफ्नो समयलाई “आँखा खोल्ने” भनेर वर्णन गर्छन्। “चार वर्षसम्म सिपाही हुनु मेरो जीवनको सबैभन्दा ठुलो समय थियो, यो सबैभन्दा रोमाञ्चक समय हो”, उनी भन्छन्। “त्यहाँ डकोटा, इडाहो, पोर्टो रिको, हवाईका मानिसहरू थिए। मैले देशभित्र तिनीहरूको संस्कृति र उपसंस्कृतिहरूको बारेमा सिके। ” एउटा मौका भेट आफ्नो सेवा पछि, सुङ गियरहरू परिवर्तन गर्न चाहन्थे-शाब्दिक रूपमा। एक पेट्रोलहेड जसले किशोरावस्थामा अन्धकारको आवरणमा रेसिङ कारहरू मन पराउँथे, उनको सपना पोर्शका लागि मेकानिक बन्ने थियो। तर उनी आफ्नो प्रशिक्षण सुरु गर्न तयार हुनुभन्दा दुई हप्ता अघि, क्यालिफोर्नियाको प्रसिद्ध खाना पकाउने विद्यालय ले कर्डन ब्लुको अहिले बन्द भएको अमेरिकी शाखा बाहिर शेफहरूको समूहसँगको संयोगले उनको जीवनको मार्ग फेरि परिवर्तन गऱ्यो। “तिनीहरू सबै सेतो सर्ट र चेकर्ड प्यान्टमा थिए। स्कुल भनेको के हो भन्ने मलाई थाहा थिएन “, उनले सम्झिन्छन्। शेफहरू र एक प्रभावशाली स्कूल सल्लाहकारसँग कुरा गरेपछि, सुङ “हुक” भए र आफ्नो मेकानिक सपनाहरू रोक्ने निर्णय गरे। “मैले कहिल्यै पछाडि फर्केर हेरेको छैन, मैले कहिल्यै पछुतो गरेको छैन। अनि अब म पोर्श चलाउँछु, त्यसैले यो ठिक छ “, उनी हाँस्दै भन्छन्। “मलाई लाग्छ यो पेशा रोज्नु मेरो लागि धेरै सहज थियो”, उनी स्वीकार्छन्। तर, खाना पकाउनु सधैँ उनको रगतमा थियो। बच्चाको रूपमा, सुङ आफ्नी हजुरआमाको खानामा हुर्केका थिए। र अमेरिकामा, उनले स्कूल पछि आफ्नो परिवारको चिनियाँ रेस्टुरेन्टमा भान्सामा सहयोग गर्ने पहिलो स्वाद पाए। पाक विद्यालय पछि, उनले पश्चिमी तटका केही उत्कृष्ट भान्साघरहरूमा काम गरे, मिचेलिन-स्टारले ढाकिएको फ्रेन्च लुगा धुनेदेखि बेनु र उरासावासम्म। “मैले अमेरिकाका केही उत्कृष्ट शेफहरूलाई भेटेको छु। उनीहरूले मलाई मार्गनिर्देशन गरेका छन् र मलाई लाग्छ उनीहरूले सेनाबाट पाएको कठोरतालाई परिष्कृत गरेका छन् “, आफ्नो पेसामा चतुरताको महत्त्वबारे सिकाएको श्रेय दिँदै उनी भन्छन्। सन् 2015 मा, सुङले आफ्नै रेस्टुरेन्ट खोले, मोसु सान फ्रान्सिस्को, अमेरिकी स्वादहरू संयोजन गरेर आफ्नो कोरियाली विरासतलाई अनुमोदन गरे। यो एक जोखिम थियो जसले भुक्तान गर्यो-एक वर्ष भित्र उनलाई उनको पहिलो मिचेलिन स्टार प्रदान गरियो। “यसले मलाई त्यति सन्तुष्ट गरेन। म मेरो टोलीका लागि, मेरा लागि धेरै, धेरै खुसी थिएँ। तर मलाई थाहा थियो कि अझ धेरै गर्न बाँकी छ “, उनी भन्छन्। “म मेरो देशमा फर्किन चाहन्थेँ र मलाई थाहा भएको र मैले बुझेको प्रयोग गर्न चाहन्थेँ… स्वदेशी सामग्री, कोरियाली संस्कृति, सम्पदा प्रयोग गर्न चाहन्थेँ।” त्यसोभए, अमेरिकामा दुई दशक र उनको नाममा मिचेलिन स्टार पछि, मोसुलाई घर ल्याउने समय आयो। सियोल खानाको नयाँ अनुहार मोसु सियोलले “कुनै सीमा बिना” नवीन परिकारहरू प्रदान गर्दछ। मोसु सियोल सन् 2017 मा, शेफ सुङले विश्वको सबैभन्दा छिटो बढ्दो उत्कृष्ट भोजन दृश्यहरू मध्ये एकको मुटुमा मोसु सियोल खोले। यहाँ, उनको योजना सरल थियोः नवप्रवर्तन गर्ने। मोसु सियोलले पहिले देखेको कुनै पनि कुराको विपरीत थियो। सुंगले सान फ्रान्सिस्कोमा फ्यूजन ग्यास्ट्रोनोमीको साथ आफूले बनाएको कुरा लिए र कोरियाली सामग्रीहरू मनाउन मेनु परिवर्तन गरे। तर यो साधारण कोरियाली भाडा थिएन। कोरियाली-अमेरिकी शेफले आफूलाई फरक तरिकाले काम गर्नमा गर्व गर्छन्-खाना पकाउने वा खानाको एक विशेष शैलीद्वारा बाँधिएको छैन। उनले आफ्नो विरासत र क्रस-संस्कृति पालनपोषणबाट आफ्नो पाक प्रेरणालाई सावधानीपूर्वक विवरणका साथ मिलाउँछन्। परिणाम? विचारशील र चाखलाग्दो पाठ्यक्रमहरू, जस्तै मोसुको सिग्नेचर अबालोन ट्याको, जसले उनको घर र क्यालिफोर्नियाको सम्झनाहरू दुवैबाट स्वादका लागि सूक्ष्म नोडहरू प्रस्तुत गर्दछ। “मोसुमा, म के पकाउँछु जुन मलाई सबैभन्दा राम्रो लाग्छ, कुनै सीमा छैन, कुनै विधा छैन”, उनी भन्छन्। सन् 2022 मा, मोसु सियोललाई तीन मिशेलिन स्टारहरू प्रदान गरियो, र यससँगै, दक्षिण कोरियाली राजधानीको रूपान्तरण ग्यास्ट्रोनोमिक दृश्यको आधुनिक अनुहारको मान्यता। ए (नेटफ्लिक्स) स्टारको जन्म भएको छ दायाँतिर सुङ अनले साथी “पाक कला वर्ग युद्ध” का न्यायाधीश पाइक जोङ-विनसँग परिकारबारे छलफल गर्छन्। विस्तृत विवरणमा सुंगको सावधानीपूर्वक ध्यान नेटफ्लिक्सको हिट रियालिटी कुकिङ सो “क्युलिनरी क्लास वार्स” मा पूर्ण प्रदर्शनमा छ, जहाँ 20 जना एलिट शेफहरू दक्षिण कोरियाको शीर्ष शेफको उपाधिका लागि 80 जना अज्ञात कुकहरूसँग आमनेसामने हुन्छन्। शेफ सुङले अनुभवी रेस्टुरेन्ट मालिक पाइक जोङ-विनको साथमा धेरै सम्मानित-र कहिलेकाहीँ डराएका-कार्यक्रममा न्यायाधीशहरूको रूपमा अभिनय गरे, शेफहरूको अविश्वसनीय रोस्टरबाट मात्र उत्कृष्टको माग गर्दै। आफ्नो उच्च स्तरका लागि परिचित मास्टर टेक्निसियन-उनले शीर्ष शेफहरूलाई पनि उनीहरूको परिकारहरू चाख्दा पसिना हाल्छन्-स्वीकार्छन् कि उनी आफ्नो नयाँ-फेला परेको प्रसिद्धिबाट थोरै “असहज” छन्। तर सुङ भन्छन् कि उनी क्यामेरामा आफूप्रति साँचो रहे। “जब म मेरो मनले बोल्छु, म सही, तार्किक…

नेपालको चर्चित एबम नेपालको हरेक क्षेत्रमा दुर्लभ बन्यजन्तु देखि लोपोन्मुख बस्तुहरुको फोटो कैद गर्न एक माहिर फोटोग्राफर रुपमा चिनिने चुङ्बा शेर्पाको केहि बिशेस सम्प्रेषण नेपालका चर्चित वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर चुङ्बा शेर्पाको निधन भएको छ । ६४ वर्षका शेर्पाको ग्रान्डी अस्पतालमा उपचारको क्रममा निधन भएको हो । सोलुखुम्बुको खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका वडा नम्बर १ लुक्ला स्थायी ठेगाना भएका शेर्पा वाइल्डलाइफ फोटोग्राफीमा सक्रिय थिए । सोलुखुम्बुको खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका–१ लुक्ला स्थायी ठेगाना भएका शेर्पा कलेजोसम्बन्धी समस्याका कारण एक सातादेखि उपचाररत थिए। उनको भेन्टिलेटरमा राखेर उपचार भइरहेको थियो। उपचारकै क्रममा शेर्पाको निधन भएको खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका–१ का वडाअध्यक्ष फुनुरु शेर्पाले पुष्टि गरे। उनका दुई छोरा र तीन छोरी छन्। लामो समयदेखि नेपाली कांग्रेसमा आबद्ध भइ राजनीतिमा समेत संलग्न शेर्पा नेपाली कांग्रेस खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिकाका सभापतिसमेत थिए। पर्यटन व्यवसायमा आबद्ध उनी चौँरीखर्कको पूर्व गाविस अध्यक्षसमेत थिए।    

भक्तपुर ‘नेवाः जाति नभई सभ्यता र संस्कृति हो भने ख्वप नेवा सभ्यताको केन्द्र हो । कथंकदाचित ख्वप भएन भने नेवाः सभ्यता र संस्कृतिको तीन चौथाइ अंश समाप्त हुन्छ ।’ भक्तपुरको ऐतिहासिक वानेलाय्कुको साँस्कृतिक महत्वबारे शुक्रबार विज्ञहरुबीच भएको अन्तरसंवाद कार्यक्रममा उक्त भावना अभिव्यक्त भएको हो । भनपा ९ दत्तात्रय मन्दिर परिसरको दक्षिण पश्चिममा पर्ने वाने लाय्कु चोकमा नगरपालिकाले पुरातत्वविद्, प्राज्ञ तथा संस्कृतिविद्हरुको उपस्थितिमा स्थानीय जनताहरुसंग शुक्रबार अन्तरसंवाद गरेको थियो । कार्यक्रममा भक्तपुर नगरपालिकाका उप प्रमुख रजनी जोशीले सम्पदाले संस्कृति र सभ्यताको प्रतिविम्बित गर्ने हुँदा मूर्त र अमूर्त सम्पदाको संरक्षण र प्रवद्र्धनमा नगरपालिका लागिरहेको बताउनुभयो । उहाँले आप्mनो अध्ययनकालमा वाने लाय्कुको कार्यपत्र तयार गरेको स्मरण गर्नुहुँदै यसबारे आधिकारिक लेख र सन्दर्भ सामग्रीको अभावले सही सूचना सम्प्रेषण हुन नसकेकोमा दुःख व्यक्त गर्नुभयो । नयाँ पुस्तालाई इतिहास र संस्कृतिबारे सूचित गराउँदा सम्पदा संरक्षणमा अपनत्व कायम हुनेमा जोड दिँदै कार्यक्रमले वाने लाय्कुबारे सही सूचना प्रवाह गर्न मद्दत पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । इतिहासविद् प्रा डा पुरुषोत्तम लोचन श्रेष्ठले भक्तपुरमा ख्वप लाय्कु, बलम्पु लाय्कु र वाने लाय्कु गरी तीनवटा लाय्कु रहेको चर्चा गर्दै तत्कालीन त्रिपुर दरवारबाट पूर्वतिरको राजकुल वा राजदरवार भएकोले वाने लाय्कु भनिएको प्रष्ट पार्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘लाय्कुको अर्थ राजदरवार त हो नै, त्यसका साथै सत्ता, शक्ति, संस्कृति र सुरक्षाको पनि केन्द्र हो ।’ त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपाल भाषा केन्द्रीय विभागका प्रमुख राजनलाल जोशीले वाने लाय्कुको इतिहास र यससंग सम्बन्धित संस्कृतिबारे अध्ययन अनुसन्धान नभएकै कारण उपेक्षाकृत भएको उल्लेख गर्दै ऐतिहासिक कालखण्डमा वानेलाय्कुमाथि पटक पटक आक्रमण भएकोले यहींको भग्नावशेष ईटाबाट ख्वप लाय्कुमा तलेजु मन्दिर निर्माण गरिएको तथ्य उजागर गर्नुभयो । उहाँले राजकुलको पहिलो विकास भएको थलो नै वाने लाय्कु हो भन्नुभयो । सह प्राध्यापक विश्वमोहन जोशीले शासक वर्गले कुनै पनि समाजलाई ध्वस्त पार्न त्यहाँको शिक्षा र संस्कृतिमाथि आक्रमण गर्ने गरेका ऐतिहासिक तथ्यहरु प्रकाश पार्दै भक्तपुर नगरपालिकाले नेवाः संस्कृति र जीवनशैलीको पुनः जागरण अभियान थालेको बताउनुभयो । दरवार हेरचाह तथा स्मारक संरक्षण कार्यालय भक्तपुरका प्रमुख अरुणा नकर्मीले तथ्यले प्रमाणित गरेको किम्बदन्तीले इतिहास बोल्ने चर्चा गर्दै चाँगुबाट कलश यात्रा भक्तपुरमा नल्याई मल्ल कालमा हनुमानढोका, शाह कालको पछिल्लो समयमा नारायणहिटी र गणतन्त्रपछि हाल शितल निवास लग्नु सत्ता र शक्तिकै खेल हुनसक्ने र इतिहासलाई यसरी बंग्याउन नहुनेमा जोड दिनुभयो । संस्कृतिका अध्येता विनोदराज शर्माले वाने लाय्कुको जलद्रोणीमा ने.सं ७६८ मा पद्मराज राजोपाध्याय उल्लेख गरिएको चर्चा गर्दै वाने लाय्कुबाट वर्षेनी हुने पुजाविधिबारे जानकारी गराउनुभयो । त्यस्तै भक्तपुर पर्यटन विकास समितिका अध्यक्ष दिपेश राज शर्माले वाने लाय्कुको इतिहास र यसको साँस्कृतिक महत्व थाहा पाउन सके पर्यटन प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । भक्तपुर नगरपालिका वडा नं. ९ का अध्यक्ष रविन्द्र ज्याख्वले कार्यक्रमको औचित्यताबारे प्रष्ट पार्दै सम्पदाको महत्व नबुझ्दा एउटा पुस्ताले पुरातात्विक महत्वका थुप्रै सम्पदाहरुलाई खेलौना बनाई नष्ट गरेको बताउनुभयो । उहाँले वाने लाय्कुको ऐतिहासिक महत्वबारे सर्वसाधारण जनतालाई समेत सरल भाषामा अवगत गराउन सके यसको संरक्षणमा स्थानीयको अपनत्व बढ्ने बताउनुभयो । अन्तरसंवाद कार्यक्रममा नगरपालिकाका जनप्रतिनिधिहरु, पूर्व जनप्रतिनिधिहरु, इतिहास र संस्कृतिका अध्येताहरु, स्थानीय पाठ्यक्रम अध्यापन गर्ने शिक्षक तथा विद्यार्थीहरु, पर्यटन व्यवसायी तथा स्थानीय जनताको सहभागिता रहेको आयोजकले जनाएको छ ।  

जन्मदर घट्दै जाँदा चीनको जनसङ्ख्या लगातार तेस्रो वर्ष घट्यो घट्दो जन्मदर र अर्थतन्त्रको चिन्ताका कारण चीनको जनसङ्ख्यामा लगातार तेस्रो वर्ष गिरावट जारी छ। जनवरी 2024 मा चीनको बेइजिङमा रहेको एउटा पार्कमा वृद्धवृद्धाहरू बच्चाहरूसँग हिँड्छन सन् 1980 को दशकदेखि चीनको जनसङ्ख्या निरन्तर घट्दै आएको छ, तर सन् 2022 ले सन् 1961 पछि पहिलो पटक मृत्युको सङ्ख्या जन्मभन्दा बढी भएको थियो जब चीन विनाशकारी ग्रेट लिप फरवार्ड योजनाको बीचमा थियो, जसले अनिकाल निम्त्यायो जसमा अनुमानित 2 करोड मानिस भोकमरीबाट मरे। बेइजिङले घट्दो जन्मदरलाई सुस्त पार्ने हालैका प्रयासहरू दीर्घकालीन प्रवृत्तिलाई सुस्त पार्न असफल भएका छन् र एनबीएसले देशले धेरै चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको स्वीकार गरेको छ। “बाह्य वातावरणले ल्याएको प्रतिकूल प्रभाव बढ्दै गएको छ, घरेलु माग अपर्याप्त छ, केही उद्यमहरूलाई उत्पादन र सञ्चालनमा कठिनाइहरू छन् र अर्थतन्त्रले अझै पनि कठिनाइ र चुनौतिहरूको सामना गरिरहेको छ भन्ने कुरामा हामी सचेत हुनुपर्छ”, ब्यूरोले आफ्नो प्रतिवेदनमा भन्यो। के चीन जनसांख्यिकीय सङ्कटतिर गइरहेको छ? बेइजिङले जन्मदर बढाउनका लागि गाजर-र-स्टिकका विभिन्न तरिकाहरू प्रयोग गरेको छ, अविवाहित रहेमा एकल महिलालाई “बाँचेको” भनेर लेबल गर्नदेखि लिएर सम्बन्धविच्छेद वा गर्भपतन प्राप्त गर्न गाह्रो बनाउने, साथै जोडीहरूलाई अनुदान प्रदान गर्ने बाल हेरचाहको बढ्दो लागतलाई समर्थन गर्न। कोभिड-19 महामारीको अन्त्यपछि सन् 2023 मा विवाहमा वार्षिक आधारमा 12.4 प्रतिशतले वृद्धि भएको थियो, जसले गर्दा सन् 2024 को पहिलो अर्धवार्षिक अवधिमा देशका केही भागमा जन्मदरमा छोटो सुधार आएको थियो। गत वर्ष पनि चीनमा ड्र्यागनको शुभ वर्ष थियो, जसले सामान्यतया एसियाभरि सानो बेबी बूम निम्त्याउँछ, तर विज्ञहरू भन्छन् कि समग्र प्रवृत्ति तलतिर छ। चीनले सन् 2016 मा औपचारिक रूपमा आफ्नो “एक सन्तान नीति” समाप्त गऱ्यो जसले दशकौँसम्म देशको विकासलाई नियन्त्रण गर्न खोज्यो, तर पुरुष बालबालिकाका लागि सांस्कृतिक प्राथमिकताका कारण यो एकतर्फी जनसङ्ख्यामा समाप्त भयो। सन् 2021 सम्म परिवारहरूलाई अब तीन सन्तान जन्माउने अनुमति दिइएको छ, तर सहरी क्षेत्रमा बढ्दो जीवनयापन लागत, सुस्त अर्थतन्त्र र युवा बेरोजगारीको उच्च दरले धेरै युवा चिनियाँहरूका लागि बच्चाहरू हुर्काउने कम आकर्षक सम्भावना बनाएको छ। सन् 2024 मा चीनको अर्थतन्त्र 5 प्रतिशतले बढेको छ, सरकारी पूर्वानुमानलाई पूरा गर्दै, तर आगामी वर्षहरूमा सकल घरेलु उत्पादन (जीडीपी) को वृद्धि सुस्त रहने अपेक्षा गरिएको छ। जनसांख्यिकीय सङ्कटको सामना गर्दै बेइजिङले पुरुषका लागि अनिवार्य सेवानिवृत्ति उमेर क्रमशः 60 बाट 63, प्रबन्धकीय र प्राविधिक पदहरूमा महिलाका लागि 55 बाट 58 र अन्य सबै महिला कामदारहरूका लागि 55 बढाउन नयाँ उपायहरू लागू गरेको छ। जनसांख्यिकीय सङ्कटको सामना गर्ने पूर्वी एसियाको एक मात्र देश चीन होइन। जापान, दक्षिण कोरिया र ताइवानले पनि आप्रवासनमा प्रतिबन्धसहित चिनजस्ता कारणहरूले गर्दा जनसङ्ख्यामा कमी आएको अनुभव गरिरहेका छन्। पूर्वी एसियाका धेरै देशहरू जस्तै चिनले पनि अविवाहित महिलाहरूलाई आइभीएफ जस्ता प्रजनन उपचारहरूमा पहुँच गर्न अनुमति दिँदैन।

मेलानिया ट्रम्पको बारेमा एउटा वृत्तचित्र यस वर्षको अन्त्यमा रिलिज हुनेछ, अमेजनले पुष्टि गरेको छ, आगामी रिलिजलाई पूर्व र आगामी अमेरिकी प्रथम महिलामा “अभूतपूर्व, पर्दा पछाडिको दृश्य” को रूपमा उद्धृत गर्दै। हलिउडका पूर्व हेभिवेट ब्रेट रेटनर निर्देशकका रूपमा डिसेम्बरमा छायाङ्कन सुरु भएको भेराइटीले सोमबार रिपोर्ट गरेको छ। “हामी विश्वभरका हाम्रा लाखौँ ग्राहकहरूसँग यो साँच्चै अद्वितीय कथा साझा गर्न उत्साहित छौं”, अमेजनका प्रवक्ताले आउटलेटलाई भने।”प्राइम भिडियोले यस परियोजनाको बारेमा थप विवरणहरू साझा गर्नेछ किनकि छायाङ्कन प्रगति हुन्छ र रिलिज योजनाहरू अन्तिम रूप दिइन्छ।” यो फिल्म सिनेमाघरका साथै प्राइम स्ट्रिमिङ प्लेटफर्ममा रिलिज हुने बताइएको छ। न्यु एलिमेन्ट मिडियाका फर्नान्डो सुलिचिनसँगै ट्रम्प आफै कार्यकारी निर्माताका रूपमा सूचीबद्ध छन्। सुलिचिनले ओलिभर स्टोनसँग एनएसए ह्विसलब्लोअर एडवर्ड स्नोडेन र ब्राजिलका राष्ट्रपति लुइज इनासिओ ‘लुला’ दा सिल्भाको बारेमा वृत्तचित्रहरूमा काम गरेका छन्। उनका पति डोनाल्डले सन् 2024 को अमेरिकी राष्ट्रपति चुनाव निर्णायक रूपमा जितेको करिब एक महिनापछि यस परियोजनामा काम सुरु भएको थियो। स्लोभेनियाई-जन्म मेलानिया ट्रम्पकी तेस्रो पत्नी र कान्छो छोरा ब्यारनकी आमा हुन्। अमेजनका कार्यकारी अध्यक्ष जेफ बेजोस पनि वासिङ्टन पोस्टका मालिक हुन्, जुन ह्वाइट हाउसमा उनको पहिलो कार्यकाल (2017-2021) मा ट्रम्पको खुलेर आलोचना गरिएको थियो। बेजोसले हालै जुलाईमा पेन्सिलभेनियामा हत्याको प्रयासपछि “शाब्दिक आगोमा जबरदस्त अनुग्रह र साहस” का लागि ट्रम्पको प्रशंसा गर्दै दृष्टिकोण परिवर्तनको सङ्केत गरेका छन्। नोभेम्बरको चुनावअघि उनले पोस्टलाई ट्रम्पकी प्रतिद्वन्द्वी उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसलाई समर्थन गर्नबाट रोके। गत महिना, बेजोसले ट्रम्पको उद्घाटन कोषमा 10 लाख डलर र प्राइम भिडियोमा समारोह स्ट्रिम गरेर थप 10 लाख डलर योगदान गर्ने घोषणा गरेका थिए। रेटनरको संलग्नताले हलिउडमा केही विवाद निम्त्याएको छ। ‘एक्स-मेनः द लास्ट स्ट्यान्ड’ र ‘रस आवर’ फ्रेन्चाइजीका निर्देशकले सन् 2017 देखि काम गरेका छैनन्, जब धेरै अभिनेत्रीहरूले सार्वजनिक रूपमा उनलाई अनुचित यौन व्यवहारको आरोप लगाए। तथापि, कुनै आरोपहरू कहिल्यै दायर गरिएको थिएन, र सम्पूर्ण प्रकरण निर्माता हार्वी वाइनस्टीन विरुद्धको आरोपहरूद्वारा ट्रिगर गरिएको ‘मी टू’ युगको उचाइमा जनमतको अदालतमा खेलिएको थियो।