‘हामी सबै भियतनामी हौं र राम्रो जीवन निर्माण गर्न जर्मनी आएका
भियतनाम युद्ध समाप्त भएपछि, हजारौंले शरणार्थी वा आप्रवासी कामदारको रूपमा जर्मनी यात्रा गरे। हालैको वार्षिकोत्सवले प्रतिबिम्बको भावना जगाएको छ।पहिलेको जर्मन विभाजनको फरक-फरक पक्षमा हुर्केका, ली र हा आज बर्लिनको एउटै छिमेकमा बस्छन्|ड्यू ली होआङ, बायाँ र किएन न्घी हा, दायाँ, फरक भियतनामी पृष्ठभूमिका हुन् र आज एउटै बर्लिनमा बस्छन् बर्लिन, जर्मनी – १९७९ मा, किएन न्घी हा हनोईमा आफ्ना आमाबाबुसँग बस्थे, जसले पावर प्लान्टमा इलेक्ट्रीशियनको रूपमा काम गर्थे, र उनकी १२ वर्षीया बहिनी एक शयनकक्षको अपार्टमेन्टमा बस्थे। उनीहरूले आफ्ना छिमेकीहरूसँग शौचालय र बाहिरी भान्छा क्षेत्र साझा गर्थे। तिनीहरूमध्ये एक, एक वृद्ध महिला, कहिलेकाहीं सात वर्षीया हा र उनकी बहिनीको हेरचाह गर्थिन्। उनलाई गर्मीको चर्को गर्मीमा आराम प्रदान गर्ने चिसो, चिल्लो टाइल गरिएको भुइँ याद छ। उनी त्यसमाथि पल्टेर हरियो स्टीलको प्रवेशद्वारभन्दा बाहिर ट्रामको जीवन्त सडक आवाज र कहिलेकाहीं आवाज सुन्थे। चार वर्ष पहिले, १९७५ मा, उत्तर भियतनामी कम्युनिस्ट सेनाले दक्षिण भियतनाममा संयुक्त राज्य अमेरिका-गठबन्धन लडाकुहरूलाई पराजित गरेर सम्पूर्ण देशलाई एक-दलीय प्रणाली अन्तर्गत लिएको थियो जुन आज पनि सत्तामा छ। हा जातीय रूपमा चिनियाँ मिश्रित होआ किउ अल्पसंख्यकको हिस्सा थियो। विशेष गरी युद्धपछिको प्रारम्भिक वर्षहरूमा, उनी जस्ता समुदायहरूले कमजोर महसुस गरे।उनलाई याद छ कि भियतनामले १९७८ मा त्यतिबेला चीनको सहयोगी कम्बोडियामा आक्रमण गरेपछि बच्चाहरू कसरी उनीबाट टाढा भए, उनको सम्पदाको कारण। केहीले मलाई ढुङ्गा पनि हाने। यो धेरै स्तब्ध पार्ने थियो, र मैले त्यतिबेला के भइरहेको थियो भनेर बुझिन,” उनले भने।७ वर्षको हा, त्यतिबेलाको केटा, १९७९ मा डुङ्गा र त्यसपछि विमानबाट यात्रा गरेपछि आफ्नो परिवारसँग पश्चिम बर्लिन आइपुग्छ|हा, त्यतिबेला सात वर्षका, १९७९ मा डुङ्गा र विमानबाट यात्रा गरेपछि आफ्नो परिवारसँग पश्चिम बर्लिन आइपुगेको दिनको तस्विरमा देखाइएको छ |परिवारले छोड्ने निर्णय गर्यो। उनका आमाबाबुले आफ्ना बहुमूल्य सामानहरू बेचे र डुङ्गाबाट हङकङको खतरनाक र महँगो यात्रामा निस्किए। सुरक्षाको कुनै ग्यारेन्टी नभए पनि, अनुमानित २० लाख मानिसहरू अन्ततः यसरी नै छोड्नेछन्। त्यस समयमा, नयाँ कम्युनिस्ट अधिकारीहरू अन्तर्गत आफ्नो भविष्यको लागि डराएकाहरूले पश्चिम जर्मनी, अष्ट्रेलिया वा संयुक्त राज्य अमेरिका – तीन देशहरू मध्ये एकमा पुनर्वास गर्ने छनौट गर्न सक्थे।विकल्प लामो समयसम्म उपलब्ध थिएन। जब उनका काकाले तीन महिना पछि भियतनाम छोडे, मानिसहरूलाई अमेरिकामा बसाइँ सर्ने अनुमति मात्र दिइएको थियो।हाका आमाबाबुले पश्चिम जर्मनी रोजे किनभने उनीहरूले विश्वास गर्थे कि यसले अमेरिका भन्दा राम्रो काम-जीवन सन्तुलन प्रदान गर्दछ।भियतनाममा भएको विभाजनले जर्मनीमा विभाजनलाई प्रतिबिम्बित गर्यो, उत्तरी भियतनामलाई सोभियत संघ-समर्थित पूर्वी जर्मनी, आधिकारिक रूपमा जर्मन प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र (GDR) को रूपमा चिनिने, द्वारा समर्थित र पूँजीवादी पश्चिम जर्मनीले दक्षिण भियतनामलाई समर्थन गरेको थियो। हङकङ आइपुगेपछि, परिवारले विमानबाट फ्रान्कफर्ट र त्यसपछि पश्चिम बर्लिनको टेगेल विमानस्थलको यात्रा गर्यो, जहाँ पत्रकारहरू पर्खिरहेका थिए, तथाकथित “डुङ्गाका मानिसहरू” लाई स्वागत गर्ने देशको दस्तावेजीकरण गर्न उत्सुक थिए।”मलाई आगमनको धेरै सम्झना छैन, तर मलाई त्यहाँ धेरै पत्रकारहरू हाम्रो तस्बिर लिन चाहेको याद छ,” हाले भने। परिवारलाई सामाजिक आवास परिसर भित्र एउटा अपार्टमेन्ट प्रदान गरिएको थियो जहाँ हजारौं मानिसहरू पश्चिम तर्फ बर्लिन पर्खाल नजिकै बस्थे। उनका बुबा यातायात कामदार बने, जबकि उनकी आमा बालबालिकाको नर्सरीमा सफा गर्ने कामदार थिइन्।त्यतिबेला अन्य सामाजिक आवासको तुलनामा, हा भन्छन्, फ्ल्याट राम्रो अवस्थामा थियो, केन्द्रीय तताउने र व्यक्तिगत शौचालयहरू सहित।तर संक्रमण सजिलो थिएन। हा आफ्नो प्राथमिक विद्यालयमा अल्पसंख्यक पृष्ठभूमिका एक मात्र बच्चाको रूपमा एक्लो महसुस गर्थे। फरक बाटो युद्ध समाप्त भएको केही महिना भित्रै, भियतनामले GDR सँग कूटनीतिक सम्बन्धमा हस्ताक्षर गर्यो, जसले गर्दा केही वर्ष पछि हुओङ माईलाई विदेश उडान गर्न फरक प्रकारको बाटो खुल्यो।२१ वर्षको उमेरमा, उनी हनोईबाट मस्कोको लागि निस्किइन् र त्यसपछि पूर्वी बर्लिनको शोनफेल्ड विमानस्थलमा यात्रा गरिन्। उनी ठेक्का कामदारहरूको पहिलो समूहमा थिइन् र चाँडै नै पिउने गिलास बनाउने कारखानामा कार्यरत थिइन्। अहिले ६४ वर्षकी माईको २७ वर्षीय छोरा छ र उनी GDR मा आइपुगेदेखि बस्दै आएको शहरमा कपडा पसल चलाउँछिन्। अप्रिल ३० मा, भियतनामले युद्ध समाप्त भएको ५० वर्ष मनायो। शरणार्थी र ठेक्का कामदारको रूपमा आएका ठूला भियतनामी-जर्मन डायस्पोराको लागि, यस वर्षको कोसेढुङ्गाले प्रतिबिम्बको भावना जगाएको छ। माईले भनिन् कि उनले वार्षिकोत्सवमा खुशी महसुस गरिन्। “मेरो बुबाले फ्रान्सेली उपनिवेशवादीहरू विरुद्ध प्रतिरोध गर्नुभयो, र त्यसपछि मेरो जेठो भाइले अमेरिकीहरू विरुद्ध लडे। त्यसैले, मेरो लागि, यो युद्धको अन्त्य धेरै अर्थपूर्ण छ किनभने यी सबै युद्धहरूमा मेरो परिवारले बगाएको रगतको कारणले गर्दा,” उनले भनिन्। उनको भाइले उनको पाइला पछ्याए, १९९० को दशकमा एक्लै जर्मनी आइपुगे। उनको परिवार दुई दशक पछि, २००९ मा उनीसँग सामेल भयो। उनकी छोरी, २६ वर्षीया डियु ली होआङ, अहिले प्रेन्जलाउर बर्गमा बस्छिन्, जुन संयोगवश हा जस्तै छिमेक हो। यो जर्मन राजधानीको एक खोजिएको क्षेत्र हो, पहिले GDR मा, अब आरामदायी क्याफेहरू, भव्य रेस्टुरेन्टहरू, योग स्टुडियोहरू र धनी प्रवासी परिवारहरूको घर हो जहाँ सडकमा जर्मन भन्दा धेरै पटक अंग्रेजी सुनिन्छ। “मेरो परिवारले के भोग्यो र उनीहरू कति लचिलो भए भनेर हेर्नु मेरो लागि धेरै महत्त्वपूर्ण पक्ष भएको छ। मलाई थाहा छ म धेरै भाग्यमानी छु कि मैले विस्थापित अनुभव गरेन र मेरा हजुरबा हजुरआमाको लागि यो कस्तो थियो भनेर म कल्पना गर्न सक्दिन,” लीले भनिन्, युद्धकालीन चामलको राशनको बारेमा कथाहरू सुन्दै उनले भनिन्। “म जन्मन र शान्तिमा बाँच्न सकूँ भनेर राम्रो जीवनको लागि बसाइँसराइ गर्न उनीहरूले गरेको त्यागलाई म स्वीकार गर्छु,” कला इतिहासकार लीले भनिन्। हा, अहिले ५३ वर्षका र दुई छोराका बुबा, टुबिंगेन विश्वविद्यालयमा एसियाली जर्मन डायस्पोरामा पोस्टडक्टोरल अनुसन्धानकर्ता हुन् र सांस्कृतिक अध्ययनमा पीएचडी गरेका छन्। मैत्रीपूर्ण, खुला र उनी जुन जटिल इतिहासको हिस्सा हुन् भन्ने बारे जानकार छन्, हाले स्मारक कार्यक्रमहरू महत्त्वपूर्ण महसुस भएको पनि बताए। “त्यहाँ एक बौद्धिक र सांस्कृतिक छलफल भइरहेको छ जसको माध्यमबाट हामी यो इतिहास र जर्मन-भियतनामी डायस्पोरामा बसोबास गर्ने हाम्रो लागि यो इतिहासको अर्थ बुझ्ने प्रयास गरिरहेका छौं,” उनले भने। निजी र सार्वजनिक कुराकानी, लेख, पुस्तक र कलाकृतिहरूमा प्रश्नहरू उठ्छन्। र यस इतिहासको बारेमा थप जान्नाले जर्मन समाजमा हाम्रो आत्म-भावनामा सुधार हुनेछ, किनकि हामी विगतको बारेमा थप पत्ता लगाउन सक्षम छौं जुन हामी, युवा पुस्ताहरूले, व्यक्तिगत स्तरमा अनुभव गरेनौं। यसले हामीलाई विगतलाई वर्तमानसँग जोड्न अनुमति दिन्छ।” अनुमानित ३५,००० शरणार्थीहरू १९७९ मा पश्चिम जर्मनीमा आइपुगेका थिए, जबकि ७०,००० करार कामदारहरू १९८० मा GDR मा आउन थाले। जब जर्मनी १९९० मा एकीकृत भयो, यसले कम्तिमा भौतिक रूपमा दुई समुदायहरूलाई एकसाथ ल्यायो। “GDR मा, मानिसहरू अन्तर्राष्ट्रिय ऐक्यबद्धता देखाउनमा गर्व गर्थे, र यो पूँजीवादी पश्चिमको घृणासँग मिल्दोजुल्दो थियो, जबकि पश्चिम जर्मन सरकारले भियतनाम युद्धलाई साम्यवाद विरुद्धको विश्वव्यापी संघर्षको एक भागको रूपमा हेरेको थियो,” जर्मन इतिहासकार एन्ड्रियास मार्गाराले व्याख्या गरे। लीले भनिन् कि उनका केही आफन्तहरूले अझै पनि दक्षिणी भियतनामी उच्चारण सुन्दा यसको उल्लेख गर्छन्। “तिनीहरू तनावमा पर्दैनन् न त फरक व्यवहार गर्छन्, तर तिनीहरूले…
