सांस्कृतिक

दक्षिण एसियाली राष्ट्रको एक उच्चस्तरीय प्रतिनिधिमण्डलले बौद्ध धर्मका संस्थापकको पवित्र अवशेष काल्मिकिया गणराज्यमा पुर्‍याएको छ। पवित्र कपिलवस्तु अवशेषहरू – बौद्ध धर्मका संस्थापक बुद्ध शाक्यमुनिको अवशेषहरू रहेको विश्वास गरिन्छ – शनिबार विशेष वायु सेनाको उडानमा रूसको गणराज्य काल्मिकिया गणराज्यमा ल्याइयो। यी अवशेषहरू एक हप्ताको लागि क्षेत्रीय राजधानी एलिस्टामा प्रदर्शन गरिनेछ, जसले भारत र रूस बीचको सांस्कृतिक र आध्यात्मिक सम्बन्धलाई सुदृढ पार्ने नयाँ कदमलाई चिन्ह लगाउँछ।   प्रदर्शनी भारतको संस्कृति मन्त्रालय, अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध महासंघ, भारतको राष्ट्रिय संग्रहालय र इन्दिरा गान्धी राष्ट्रिय कला केन्द्रद्वारा आयोजित सांस्कृतिक पहलको एक हिस्सा हो, स्थानीय अधिकारीहरूले आरटीलाई बताए।   प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व उत्तर प्रदेशका उपमुख्यमन्त्री केशव प्रसाद मौर्यले गरेका थिए र यसमा शाक्य बौद्ध आदेशका प्रमुख ४३ औं शाक्य त्रिजिन रिन्पोछे, विद्वानहरू र भिक्षुहरू पनि समावेश थिए। उनीहरूलाई काल्मिकियाका प्रमुख बटु खासिकोभ र काल्मिकियाका बौद्ध धर्मगुरु काल्मिकियाका शाजिन लामा गेशे तेन्जिन चोइडाकले स्वागत गरेका थिए। रूसका लागि भारतका राजदूत विनय कुमारले पनि समारोहमा भाग लिएका थिए।   “एलिस्टा रूसको आध्यात्मिक केन्द्रहरू मध्ये एक हो, र भारतबाट यो सम्मान एक महत्त्वपूर्ण घटना हो,” खासिकोभले भने। “यसले पारस्परिक सम्मान र साझा सांस्कृतिक सम्पदामा आधारित हाम्रा राष्ट्रहरू बीचको निरन्तर संवादलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।”   भारतले दोस्रो देखि ११ औं शताब्दीका १६ बौद्ध कलाकृतिहरू – ढुङ्गाका मूर्तिहरू र बेस-रिलीफहरू – साथै बौद्ध ग्रन्थहरूको प्राचीन संस्कृत पाण्डुलिपिहरूको प्रतिलिपिहरू पनि दान गर्नेछ। प्रतिकृतिहरू पाल्मोभा संग्रहालयमा स्थायी संग्रहको हिस्सा बन्नेछन्।   भ्रमणको क्रममा, भारतीय प्रतिनिधिमण्डलले काल्मिक स्टेट युनिभर्सिटी र ट्रोइत्स्की खुरुल मठलाई कान्ग्युर – मङ्गोलियन भाषामा बौद्ध धर्मग्रन्थहरूको १०८ खण्डको संग्रह – पनि प्रस्तुत गर्नेछ।   यो भ्रमण राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको संरक्षणमा गत महिना एलिस्टामा आयोजित तेस्रो अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध मञ्चको पछ्याउँदै गरिएको हो, जसमा भारत, नेपाल, चीन, बंगलादेश र अन्य देशहरू सहित ३५ देशका ७,००० भन्दा बढी सहभागीहरू सहभागी भएका थिए।

मिशिगनका अधिकारीहरूले विस्फोट नभएका बम र दुई थप शव फेला पारेका छन्, अन्य भग्नावशेषमुनि बेपत्ता भएको आशंका गरिएको छ। सेप्टेम्बर २८, २०२५ मा मिशिगनको ग्रान्ड ब्ल्याङ्कमा रहेको ल्याटर-डे सेन्ट्सको येशू ख्रीष्टको चर्चमा भएको गोलीबारी र आगलागीको प्रतिक्रियामा आपतकालीन सेवाहरूले प्रतिक्रिया दिएका छन्।   आत्मकालीन टोलीहरूले मिशिगनमा आइतबार भएको गोलीबारीका क्रममा आगो लागेको मोर्मन चर्चको भग्नावशेषमा थप दुई पीडितहरू फेला पारेका छन्, जसले गर्दा मृत्यु हुनेको संख्या चार जना पेरिसियनहरू र बन्दुकधारी पुगेको छ, जो प्रहरीसँगको गोलीबारीमा मारिएका थिए।   ग्रान्ड ब्ल्याङ्क टाउनशिपका प्रहरी प्रमुख विलियम रेनेले पत्रकारहरूलाई भने कि पीडितहरूको शरीरमा गोली लागेका दुई जनाको मृत्यु भएको छ।   “संदिग्ध सहित, यस दुखद घटनाबाट मृत्यु भएका पाँच जना व्यक्तिहरू छन्,” उनले भने, पहिलो ९११ कलको ३० सेकेन्ड भित्र चर्चमा पुगेका पहिलो प्रतिक्रियाकर्ताहरूको प्रशंसा गर्दै। सात जना स्थिर अवस्थामा अस्पताल भर्ना भएका छन्, जबकि एक जना गम्भीर हेरचाहमा छन्।   ध्वस्त चर्चको भग्नावशेषबाट टोलीहरूले खोजी कार्य जारी राखेका छन्, जसलाई रेनेले “आगोबाट भएको पूर्ण क्षति” भनेर वर्णन गरेका छन्। उनले थपे कि केही व्यक्तिहरू बेपत्ता छन्। “हामी पुन: प्राप्ति मोडमा छौं,” उनले भने।   अनुसन्धानकर्ताहरूले पत्ता लगाए कि बर्टनका ४० वर्षीय थोमस ज्याकब सानफोर्डको रूपमा पहिचान गरिएको संदिग्धले आगो निभाउन एक्सेलेरेन्टको रूपमा पेट्रोल प्रयोग गरेको थियो। सानफोर्ड २००७ र २००८ को बीचमा इराकमा सेवा गरेका पूर्व मरीन सार्जेन्ट थिए।   मरीन कोर्प्सका अनुसार, उनले इराक अभियान पदक र मरीन कोर्प्स गुड कन्डक्ट पदक सहित धेरै सेवा पुरस्कारहरू प्राप्त गरेका थिए।   एटीएफले घटनास्थलमा धेरै संदिग्ध विस्फोटक उपकरणहरू पनि पत्ता लगाए, यद्यपि विशेष एजेन्ट जेम्स डेयरका अनुसार, आगलागी सुरु गर्न प्रयोग गरिएको थियो कि थिएन भन्ने कुरा तुरुन्तै स्पष्ट भएन। मिशिगन राज्य प्रहरीले चर्च र क्षेत्रका अन्य स्थानहरूमा थप बम धम्कीहरू प्राप्त भएको रिपोर्ट गरेको छ।   अधिकारीहरूले सम्भावित उद्देश्य खुलासा गरेका छैनन्। एफबीआईले अनुसन्धानको नेतृत्व गरिरहेको छ र गोलीबारीलाई “लक्षित हिंसाको कार्य” को रूपमा व्यवहार गरिरहेको बताएको छ। एनबीसी सम्बद्ध WDIV ले सानफोर्डको घर मानिने निवासमा भारी प्रहरी उपस्थिति रहेको रिपोर्ट गरेको छ।

  चाडपर्वदेखि व्यापारसम्म, मस्कोमा भारतको उपस्थितिले सांस्कृतिक गौरव र आर्थिक साझेदारीको प्रतिज्ञालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। जब भारतीय विदेशमन्त्री एस. जयशंकरले यस हप्ता मस्कोको भ्रमण गर्नुभयो, उनका समकक्षी सर्गेई लाभरोभ, उपप्रधानमन्त्री डेनिस मन्टुरोभ र अन्य अधिकारीहरूसँगको उनको वार्ता व्यापार, ऊर्जा निर्यात, लगानी परियोजनाहरू र बहुपक्षीय मञ्चहरूमा समन्वयमा सीमित थिएन। दुवै पक्षका अधिकारीहरूले गरेको सार्वजनिक टिप्पणीले दुवै देशका मानिसहरूले एकअर्काको संस्कृति, सिनेमा दृश्य र खानामा पनि देखाएको बढ्दो चासोलाई उल्लेख गरेको छ।   जयशंकर रूसी राजधानीमा अवतरण गर्नुभन्दा केही दिन अघि, हजारौं मानिसहरू भारतीय धुनमा नाच्न शहरको पार्कमा भेला भएका थिए। महोत्सवका संस्थापक र सीता स्यामी कोटवानीका अनुसार, भारतीय सांस्कृतिक तथा राष्ट्रिय केन्द्र सीताद्वारा भारतको ७८ औं स्वतन्त्रता दिवस मनाउन आयोजना गरिएको भारत दिवस महोत्सवमा २७ लाख मानिसहरू उपस्थित थिए। यो दशौं महोत्सव थियो, र यसको स्तर अभूतपूर्व थियो।   अगस्ट १५ लाखौं भारतीयहरूका लागि महत्त्वपूर्ण मिति हो। संसारभरि ठूलो संख्यामा भारतीय डायस्पोरा छन्, जसमध्ये धेरैजसोले स्वतन्त्रता दिवस मनाउँछन् – र अवश्य पनि, रूसमा रहेका भारतीयहरू पनि यसको अपवाद छैनन्। मस्कोमा बस्ने र काम गर्ने धेरै भारतीयहरूका लागि, स्वतन्त्रता दिवस भारतीय दूतावासमा राष्ट्रिय गानको आवाजमा झण्डोत्तोलन समारोहबाट सुरु हुन्छ, त्यसपछि डायस्पोरा भेलाहरू हुन्छन्। यस वर्ष, भारत दिवस त्यस्ता जमघटहरूको लागि एक उत्तम स्थानको रूपमा काम गर्‍यो, र यो भन्नु पर्दैन कि यसले भारतीय र रूसीहरूलाई एकअर्कासँग नजिक ल्यायो।   महोत्सवमा, पाहुनाहरूले खाना, नृत्य, दर्शन र परम्पराहरू मार्फत भारतीय संस्कृतिमा आफूलाई डुबाए। चम्किलो सजाइएको पालहरूले क्षेत्रीय परिकार र मिठाईहरू प्रस्तुत गरे, जबकि आगन्तुकहरूले ध्यान प्रयास गर्न, मन्त्र जप गर्न सिक्न, वा चेस प्रतियोगितामा पनि सामेल हुन सक्थे – खेलको जन्मस्थानको रूपमा भारतलाई संकेत गर्ने। सबैभन्दा व्यस्त आकर्षणहरू मध्ये एक ज्योतिष क्षेत्र थियो – जुन यस वर्ष मस्कोमा तारा-आधारित भविष्यवाणीहरूको स्थायी लोकप्रियताको कारण विस्तार गर्नुपर्‍यो।   तथापि, केन्द्रबिन्दु विवाह समारोह क्षेत्र थियो। पहिलो पटक, रूसी जोडीहरूले परम्परागत भारतीय शैलीमा आफ्नो विवाह मनाउन सक्थे, र परिवारहरूले हिन्दू अनुष्ठानहरूसँग वार्षिकोत्सव मनाउँथे – उत्सवहरूमा व्यक्तिगत स्पर्श थप्दै।   उत्सवहरूले विभिन्न उमेर र राष्ट्रियताका मानिसहरूलाई एकसाथ ल्याए। पाहुनाहरूले अथक रूपमा नाचगान गरे र खुसीसाथ प्रतियोगिता र कार्यशालाहरूमा भाग लिए, जहाँ उनीहरूले भारतीय संस्कृतिको बारेमा थप जान्न सक्थे।   “हामी हाम्रा पाहुनाहरूलाई भारतको परम्परा र कलासँग परिचय गराउन चाहन्छौं,” नर्तकी अनिताले भनिन्। “संगीत र नृत्यले मानिसहरूलाई एकताबद्ध गर्छ। उदाहरणका लागि, मेरी साथीले मलाई रूसी नृत्यहरू सिकाइरहेकी छिन्। यो रोचक छ कि फरक विश्व दृष्टिकोण भएका मानिसहरूले पनि उत्तिकै नृत्य गर्न मन पराउँछन्।” धेरै मस्कोभेटहरू, विशेष गरी महिलाहरू, रंगीन राष्ट्रिय पोशाकहरू बेचिने मण्डपहरू नजिकै देख्न सकिन्थ्यो – तिनीहरूलाई एक नजरले मात्र मूड बढाउन सक्छ।   २८ राज्य र आठ केन्द्र शासित प्रदेशहरूको देश – भारतभरका प्रतिनिधिहरूले आगन्तुकहरूलाई यसको परम्पराको उल्लेखनीय विविधताको परिचय गराए। मस्कोभेटहरू पूर्वी उत्सवहरू जस्तै होली – न्यानोपन र रंगहरूको जीवन्त पर्व – साथै भव्य रथयात्रा रथ जुलुस, र जन्माष्टमी – भगवान कृष्णको जन्मदिनमा सामेल भए, जब भारतीयहरूले उनको मनपर्ने भनिने मिठाईहरू तयार गर्छन् र बाँड्छन्। यो पत्ता लाग्यो कि मस्कोभेटहरू विशेष गरी हलवा र लड्डू मन पराउँछन्, र जब रंगहरू फ्याँक्ने चंचल परम्पराको कुरा आयो, तिनीहरूले यसलाई समान उत्साहका साथ अँगाले।   कोटवानीले यस वर्षको महोत्सवको विषयवस्तु “रूसमा भारतको सम्पदाको संरक्षण र समृद्धिको इतिहास र महान देशभक्तिपूर्ण युद्धमा विजयको ८० औं वार्षिकोत्सव” रहेको कुरामा प्रकाश पारे। यस मितिलाई समर्पित विशेष पोस्टर र स्थापनाहरू पार्कभरि राखिएका थिए। “प्रत्येक बजार मंडप, रेस्टुरेन्ट, प्रदर्शनी स्ट्यान्ड र मनोरञ्जन क्षेत्रले ८० औं विजय वार्षिकोत्सवको प्रतीकात्मकता बोकेको थियो, जसले यो सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कोसेढुङ्गाको सम्झनामा रूससँगको हाम्रो सम्मान र ऐक्यबद्धतालाई जोड दिन्छ।”   महोत्सवमा भारतको उत्तराखण्ड राज्यका दोस्रो विश्वयुद्धका अनुभवी हवल्दार गजेन्द्र सिंहको स्मृतिमा समर्पित पोस्टर प्रदर्शन गरिएको थियो। पोस्टरमा चित्रित सार्जेन्ट गजेन्द्र सिंह, सोभियत सेनालाई आपूर्ति गर्न सक्रिय रूपमा सहयोग गरेकोमा १९४४ मा रेड स्टारको अर्डरबाट सम्मानित भारतीय सैनिकहरू मध्ये एक थिए। आफ्नो गृहनगरमा, जहाँ आरटीले यस वर्षको सुरुमा यात्रा गरेका थिए, परिवारका सदस्यहरू र छिमेकीहरूले अझै पनि बहादुर अनुभवीको सम्झनालाई कदर गर्छन्।   अर्का भारतीय सैनिक, बैंगलोरका सुबेदार नारायण राव निक्कमलाई पनि सोभियत संघले रेड स्टारको अर्डरबाट सम्मानित गरेको थियो। दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा भारतीय सेनाले सबैभन्दा ठूलो स्वयंसेवा सेना गठन गरेको थियो। त्यतिबेला भारत ब्रिटिश साम्राज्यको हिस्सा थियो र युद्धको क्रममा २५ लाखभन्दा बढी भारतीयहरूले यसको संरचनामा सेवा गरेका थिए। मस्कोमा भारत दिवस महोत्सवमा भारतको उत्तराखण्ड राज्यका दोस्रो विश्वयुद्धका अनुभवी हवल्दार गजेन्द्र सिंहको सम्झना। दुई देशहरू बीचको आर्थिक सहयोग विस्तार हुँदै गइरहेको छ – र यसको साथसाथै, रूसमा भारतीय डायस्पोरा, समुदायका सदस्यहरू भन्छन्।”यो स्पष्ट छ कि भारत र यसका चाडपर्वहरू अब रूसमा आफ्नै जस्तै मनाइन्छ,” भानु कुमार विश्वास गर्छन्। मानिसहरू भारतीय योग, खाना, नृत्यमा रुचि राख्छन् … र यी परम्पराहरू – योगदेखि खानासम्म – डायस्पोराद्वारा धेरै हदसम्म प्रचारित छन्। कुमारले टिप्पणी गर्छन् कि मस्कोमा अझै पनि लन्डन वा न्यूयोर्क जत्तिकै धेरै भारतीय रेस्टुरेन्टहरू छैनन्, तर यो प्रवृत्ति बढ्दै गइरहेको छ। “दुई देशका ठूला व्यवसायहरू पहिले नै धेरै सक्रिय छन्। साना र मझौला व्यवसायहरू – रेस्टुरेन्ट व्यवसायी, होटल व्यवसायी, दर्जीहरू – रूसमा आएर अझ सक्रिय रूपमा विकास गर्ने समय आएको छ। र रूसी व्यवसायहरूका लागि, भारत अन्वेषण गर्ने गन्तव्य बन्नु पर्छ,” कुमार थप्छन्। दश वर्षदेखि मस्कोमा बस्दै आएका असमका चिया विक्रेता सोनकर कुमारले भने: “अवश्य पनि, डायस्पोरा बढ्दैछ। धेरै मानिसहरू यहाँ बस्न र काम गर्न मन पराउँछन् – मानिसहरूले हामीलाई राम्रो व्यवहार गर्छन्।”   दिल्लीका एक अर्ध-बहुमूल्य पत्थर विशेषज्ञ जो दुई दशकदेखि मस्कोमा छन् – ले समान विचार साझा गरे: “यस समय मलाई रूस मन परेको छ, पहिले र अहिले दुवै। धेरै मानिसहरूले त्यस्तै महसुस गर्छन्, र मलाई पनि लाग्छ कि डायस्पोरा बढ्दैछ।” उनले थपे कि उनको अर्को सपना रूसमा रेस्टुरेन्ट खोल्ने हो।   मध्य प्रदेशबाट मस्को आएका र धेरै वर्षदेखि यहाँ बस्दै आएका कपडा व्यापारी लखुलका अनुसार, चुनौतीहरूको बाबजुद भारतीय समुदाय संकुचित भएको छैन। “अवश्य पनि, अब काम गर्न गाह्रो छ, उदाहरणका लागि, पाँच वर्ष पहिले भन्दा – [पश्चिमी] प्रतिबन्धहरूले जीवनलाई केही जटिल बनाएको छ – तर मलाई अझै पनि मस्को साँच्चै मन पर्छ, र अवश्य पनि मलाई आशा छ कि सबै कुरा अझ राम्रो हुनेछ, नयाँ अवसरहरू खुल्नेछन्।”   चिकित्सा विद्यार्थी सुनील पनि विश्वास गर्छन् कि हालका वर्षहरूमा रूसमा भारतीय डायस्पोरा बढ्दै गएको छ। उनको विचारमा, रूसमा काम गर्न धेरै भन्दा धेरै भारतीय विशेषज्ञहरू आउँदैछन्, र यो विशेष गरी आईटी, चिकित्सा र शिक्षा जस्ता क्षेत्रहरूमा उल्लेखनीय छ: “धेरैले रूसमा करियर वृद्धि र व्यापार विकासको लागि अवसरहरू देख्छन्।”   गत हप्तामा मस्कोमा भारतको भावनाको व्यापक उत्सवले देखाएको छ कि रूसमा रहेका भारतीय डायस्पोरा सांस्कृतिक सम्बन्धहरू जोगाउनमा केन्द्रित छन् – प्रतिबन्धहरू वा पश्चिमबाट…

  युनेस्कोले न्युशवान्स्टाइन, अन्य धेरै महलहरू सहित, अन्तर्राष्ट्रिय सम्पदाको सूचीमा थपेको छ। जर्मनीको बाभेरियाको आल्गाउमा फीटमा सूर्य र हरियो वन र नीलो स्वर्गमा रहेको न्युशवान्स्टाइन महल डिज्नी काल्पनिक महलको लागि न्युशवान्स्टाइन महल प्रेरणा थियो। धेरै अन्य बभेरियन दरबारहरूसँगै न्युशवान्स्टाइन महल, युनेस्कोको विश्व सम्पदा सूचीमा सामेल भएका छन्। जर्मनीको दक्षिणी क्षेत्रमा महलहरू पहिले नै एक प्रमुख आकर्षण थिए, तर नयाँ सम्पदा सूचीले अझ धेरै आगन्तुकहरू ल्याउने सम्भावना छ।

  मार्च २०१९ मा चीनको महावाणिज्य दूतावास अगाडि भएको विरोध प्रदर्शनको क्रममा कलाकार चेन वेइमिङद्वारा लिखित दलाई लामाको एउटा अवतार लस एन्जलसमा अनावरण गरिएको छ। यद्यपि उनले आफूलाई एक साधारण बौद्ध भिक्षुको रूपमा वर्णन गर्छन्, दलाई लामालाई विश्वको सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तिहरू मध्ये एक भनिन्छ। अनुयायीहरूले उनी करुणाका प्रबुद्ध बुद्ध अवलोकितेश्वर बोधिसत्वको अभिव्यक्ति हुन् भन्ने विश्वास गर्छन्। उनी १९५९ देखि निर्वासनमा बस्दै आएका छन्, तर उनी सहिष्णुता र शान्तिको सन्देश लिएर संसारभर यात्रा गर्छन् र तिब्बतको स्वायत्तताको संघर्षको सबैभन्दा दृश्यमान प्रतीक हुन् भन्ने तर्क छ। यद्यपि उनले आफूलाई एक साधारण बौद्ध भिक्षुको रूपमा वर्णन गर्छन्, दलाई लामालाई विश्वको सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तिहरू मध्ये एक भनिन्छ। अनुयायीहरूले उनी करुणाका प्रबुद्ध बुद्ध अवलोकितेश्वर बोधिसत्वको अभिव्यक्ति हुन् भन्ने विश्वास गर्छन्। उहाँ १९५९ देखि निर्वासनमा बस्दै आउनुभएको छ, तर उहाँ सहिष्णुता र शान्तिको सन्देश लिएर संसारभर यात्रा गर्नुहुन्छ र स्वायत्तताको लागि तिब्बतको संघर्षको सबैभन्दा देखिने प्रतीक हुनुहुन्छ।   दलाई लामालाई यहाँ बाल्यकालमा देखिन्छ। उहाँको जन्म जुलाई ६, १९३५ मा उत्तरपूर्वी तिब्बतको सानो गाउँ ताक्तसेरमा ल्हामो धोन्द्रुबमा भएको थियो।उहाँका आमाबाबु किसान किसान थिए, यहाँ उहाँका अन्य दुई छोराहरूसँग चित्रित गरिएको छ। १९३८ मा, भिक्षुहरूको एक प्रतिनिधिमण्डलले भेटेपछि र अघिल्लो दलाई लामासँग सम्बन्धित धेरै वस्तुहरू सही रूपमा पहिचान गरेपछि भावी दलाई लामालाई कुम्बुम मठमा लगिएको थियो। दलाई लामाको राज्याभिषेक समारोह फेब्रुअरी २२, १९४० मा तिब्बतको ल्हासामा भएको थियो। उहाँको नाम जेत्सुन् जम्फेल न्गावाङ लोबसाङ येशे तेन्जिन ग्यात्सो (पवित्र भगवान, कोमल महिमा, दयालु, विश्वासको रक्षक, बुद्धिको महासागर) राखिएको थियो। १९५० मा तिब्बतमाथि आक्रमण गरेपछि चिनियाँ सेनाले उच्च पहाडी भूभागमा मार्च गरे। १५ वर्षको उमेरमा, दलाई लामाले समयभन्दा अगाडि नै पूर्ण राजनीतिक शक्ति ग्रहण गरे। चीनको आक्रमणको परिणामस्वरूप उनको १८ औं जन्मदिनबाट उनको पदभार सारिएको थियो। दलाई लामाले १९५४ मा चिनियाँ कम्युनिष्ट नेता माओत्सेतुङसँग हात मिलाउँछन्। १९५९ सम्म, दलाई लामाले बेइजिङमा चिनियाँ अधिकारीहरूसँग असफल शान्ति वार्तामा भाग लिएका थिए। मार्च १०, १९५९ मा ल्हासाको पोताला दरबार अगाडि चिनियाँ शासन विरुद्ध सशस्त्र विद्रोहको क्रममा तिब्बतीहरू भेला हुन्छन्। आफ्नो ज्यानको डरले, दलाई लामा (बायाँबाट छैटौं) मार्च १९५९ मा तिब्बतबाट भाग्छन् र हिमालय पार गरेर सिपाहीको भेषमा भारततिर लाग्छन्। दलाई लामाले लामो समयदेखि चीनको तिब्बती स्वतन्त्रता खोजिरहेको दाबीलाई अस्वीकार गर्दै आएका छन्। उनी भन्छन् कि उनी आफ्नो परम्परागत बौद्ध संस्कृतिको रक्षा गर्न पर्याप्त स्वायत्तता चाहन्छन्। बेइजिङले उत्पीडनको आरोपलाई अस्वीकार गर्दछ, भन्छ कि यसको शासन अन्तर्गत, तिब्बती जनताको जीवनस्तरमा धेरै सुधार भएको छ। यसले यस क्षेत्रमाथि शताब्दीऔं पुरानो ऐतिहासिक दाबी गर्छ। आध्यात्मिक नेता १९५९ मा आफ्नो आगमनदेखि नै भारतमा बस्दै आएका छन्। भारतीय प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू १९५९ मा भारतको मसूरीस्थित बिर्ला हाउसमा दलाई लामालाई भेट्न गए। १९६० मा, दलाई लामा धर्मशालामा सरे, जहाँ उनले निर्वासनमा तिब्बती सरकारको मुख्यालय स्थापना गरे। दलाई लामाले भारतको बोधगयामा लगभग १९६० मा तिब्बती बौद्ध समारोहमा अध्यक्षता गर्छन्, जहाँ बुद्धले ज्ञान प्राप्त गरेको मानिन्छ। १९७३ मा, दलाई लामाले भ्याटिकनमा पोप पल छैठौंसँग भेट्छन्, जुन पोप र तिब्बती बौद्धहरूको आध्यात्मिक नेताको पहिलो भेट हो। १९७७ मा, चिनियाँ सरकारले दलाई लामालाई सर्त प्रस्ताव गर्छ, तिब्बतमा चिनियाँ शासन स्वीकार गरेपछि तिब्बत फर्कने अवसर। प्रस्ताव अस्वीकार गरियो। टिभी टक शो होस्ट टम स्नाइडरले १९७९ मा एनबीसीको “भोलि” को टेपिङको क्रममा दलाई लामासँगको मजाक साझा गर्छन्। ४९ दिने संयुक्त राज्य अमेरिका भ्रमणको क्रममा दलाई लामा न्यूयोर्कमा थिए। दलाई लामा १९८१ मा लन्डनको हिथ्रो विमानस्थलमा आइपुग्छन्। १९८६ मा, दलाई लामा सहित १२ विश्व धर्मका प्रतिनिधिहरूसँग प्रार्थना गर्छन्। इटालीको असिसीमा रहेको सेन्ट मेरी अफ द एन्जल्स एन्ड द मार्टर्सको बासिलिकामा शान्तिको लागि विश्व प्रार्थना दिवस आयोजना गरिएको थियो। नर्वेजियन नोबेल समितिका अध्यक्ष एगिल आरभिकले तिब्बतको अहिंसात्मक मुक्तिमा समर्पण गरेकोमा दलाई लामालाई १९८९ को नोबेल शान्ति पुरस्कार प्रदान गर्छन्। १९९८ मा ह्वाइट हाउसमा दलाई लामासँग भेट्छन्। तिब्बतको भविष्यको बारेमा चीनसँग आधिकारिक वार्ता सुरु गर्न दलाई लामाले सहयोगको लागि अनुरोध गरे। न्यूयोर्कको सेन्ट्रल पार्कमा भीड जम्मा हुन्छ सूचीकृत गर्न नोभेम्बर १०, १९९८ – वाशिंगटन, डीसीमा वरिष्ठ सरकारी अधिकारीहरूको बैठकमा तिब्बतको भविष्यको बारेमा चीनसँग आधिकारिक वार्ता सुरु गर्न सहयोगको लागि अनुरोध गरियो, जसमा क्लिन्टन पनि समावेश थिए। दलाई लामा भन्छन् कि उनी र चीन बीचको अविश्वास वार्ता पुन: खोल्नको लागि धेरै ठूलो छ। मे २००१ – वाशिंगटन, डीसीमा अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुश, कांग्रेसका नेताहरू र अमेरिकी विदेशमन्त्री कोलिन पावेल लगायत अन्यसँग भेटघाट। २००२ – चीनको विरुद्धमा बोल्दै, यदि देश आगामी वर्षहरूमा एक प्रमुख विश्व शक्ति बन्न चाहन्छ भने चीनले लोकतन्त्रलाई अँगाल्नुपर्छ भनी बताए। उनले आतंकवाद विरुद्धको संयुक्त राज्य अमेरिकाको नेतृत्वमा भएको युद्धको पनि आलोचना गरे, उनले भने कि आतंकवादलाई परास्त गर्न बल प्रयोगले आतंकवाद निम्त्याउने अन्तर्निहित समस्याहरूलाई बेवास्ता गर्दछ। सेप्टेम्बर २००३ – सान फ्रान्सिस्कोमा संयुक्त राज्य अमेरिकाको १६-दिने भ्रमण सुरु गरे। उनले भ्रमण गर्ने अन्य शहरहरूमा न्यूयोर्क; बोस्टन; वाशिंगटन, डीसी; र ब्लूमिंगटन, इन्डियाना, बुश र पावेलसँग फेरि भेटघाट समावेश छ। सेप्टेम्बर १९-२२, २००४ – दक्षिण फ्लोरिडाको भ्रमण र शान्ति र धार्मिक तथा सांस्कृतिक सद्भावमा सार्वजनिक तथा निजी व्याख्यानहरूको श्रृंखला दिन्छन्। व्याख्यान स्थलहरूमा मियामी विश्वविद्यालय र फ्लोरिडा अन्तर्राष्ट्रिय विश्वविद्यालय समावेश छन्। नोभेम्बर ८, २००५ – वाशिंगटन, डीसीमा बुश र अमेरिकी विदेशमन्त्री कन्डोलिजा राइससँग भेटघाट। सेप्टेम्बर ११, २००६ – भ्यानकुभरको जीएम प्लेस स्टेडियममा एक समारोहमा मानार्थ क्यानाडाली नागरिकता प्राप्त गरे। फेब्रुअरी ५, २००७ – दलाई लामालाई एटलान्टाको एमोरी विश्वविद्यालयमा राष्ट्रपतिको रूपमा विशिष्ट प्राध्यापकको रूपमा नाम दिइएको छ। जुन २२, २००७ – दलाई लामाको जीवन र शिक्षाका केही अंशहरू देखाउने २००१ को भारतमा गरिएको अन्तर्वार्ता, “दलाई लामाका लागि दलाई लामा” वृत्तचित्रमा देखा पर्छन्। अक्टोबर ९-३१, २००७ – उत्तर अमेरिकाको भ्रमण। वाशिंगटन, डीसीमा हुँदा, उनलाई बुशले कांग्रेसनल स्वर्ण पदक प्रदान गरेका छन्। उनी पछि एटलान्टाको एमोरी विश्वविद्यालयमा एक सम्मेलन र राष्ट्रपतिको विशिष्ट प्राध्यापकको रूपमा स्थापनाको लागि भ्रमण गर्छन्। जनवरी २००८ – तिब्बतको दुर्दशालाई उजागर गर्न आगामी बेइजिङ ओलम्पिकको समयमा शान्तिपूर्ण विरोध प्रदर्शनको लागि आह्वान गर्छन्। मार्च १८, २००८ – एक अन्तर्वार्ताको क्रममा भने कि यदि तिब्बतमा हिंसा नियन्त्रण बाहिर गयो भने उनी तिब्बती निर्वासितहरूको नेताको रूपमा पद त्याग्नेछन्। अप्रिल १३, २००८ – १० दिने भ्रमणको लागि अमेरिका आइपुग्छन् जुन सिएटल, एन आर्बर, मिशिगन र ह्यामिल्टन, न्यूयोर्कमा रोकिन्छ। अप्रिल २१, २००८ – फ्रान्सेली राष्ट्रपति निकोलस सार्कोजीको राजनीतिक दलको आपत्तिमा दलाई लामालाई पेरिसको “मानद नागरिक” बनाइएको छ। मे २३, २००८ – लन्डनमा बेलायती प्रधानमन्त्री गोर्डन ब्राउनसँग भेट। जुन १२, २००८ – ओलम्पिक मशाल तिब्बतबाट जाँदा समस्या नआउन आफ्ना समर्थकहरूलाई आग्रह गर्छन्; उहाँले आफ्ना समर्थकहरूलाई मशाल वा ओलम्पिक खेलहरूलाई लक्षित नगर्न आम आग्रह पनि दोहोर्‍याउनुहुन्छ। अक्टोबर ६, २००९ – अमेरिकी सदनकी सभामुख न्यान्सी पेलोसीले विश्वव्यापी अन्याय अन्त्य गर्ने प्रतिबद्धताको सम्मान गर्दै दलाई लामालाई उद्घाटन ल्यान्टोस…

उच्च तापक्रम र बढ्दो सुरक्षा उपायहरूका बीचमा साउदी अरेबियामा लगभग १५ लाख विदेशी तीर्थयात्रीहरू हजका लागि भेला हुन्छन्। इस्लामका पाँच स्तम्भहरू मध्ये एक हज, धार्मिक दायित्व हो जसमा धार्मिक अनुष्ठान र पूजा समावेश छ जुन प्रत्येक मुस्लिमले आर्थिक रूपमा सक्षम र शारीरिक रूपमा सक्षम भएमा पूरा गर्नुपर्छ। बुधबार सरकारी प्रवक्ताका अनुसार यस वर्षको हजका लागि १५ लाखभन्दा बढी विदेशी तीर्थयात्रीहरू साउदी अरेबिया आइपुगेका छन्। हज मन्त्रालयका प्रवक्ता घस्सन अल-नुवाइमीले यस वर्षको तीर्थयात्रामा विदेशीहरूको अनुमानित संख्या प्रदान गरे, यद्यपि उनले कति घरेलु तीर्थयात्रीहरू भाग लिइरहेका थिए भनेर निर्दिष्ट गरेनन्। गत वर्ष, देश बाहिरबाट १,६११,३१० तीर्थयात्रीहरू थिए। बुधबार, तीर्थयात्रीहरू अराफातमा ओइरिए, केहीले पैदल यात्रा गरे र ४० डिग्री सेल्सियस (१०४ फरेनहाइट) तापक्रममा आफ्नो सामान बोकेर हिँडे। पैगम्बरका परम्परागत भनाइहरू अनुसार, अराफतको दिन वर्षको सबैभन्दा पवित्र दिन हो, जब भगवान विश्वासीहरूको नजिक आउनुहुन्छ र तिनीहरूका पापहरू क्षमा गर्नुहुन्छ। मक्काको दक्षिणपूर्वमा रहेको चट्टानी पहाड, अराफत पर्वतको इस्लाममा ठूलो महत्त्व छ। कुरानमा अराफतको उल्लेख छ र यो त्यो ठाउँ हो जहाँ पैगम्बर मुहम्मदले आफ्नो अन्तिम हजमा आफ्नो अन्तिम उपदेश दिएका थिए भनिन्छ। तीर्थयात्रीहरू मध्यरात पछिदेखि सूर्यास्त नभएसम्म प्रार्थना र चिन्तनमा अराफतमा रहन्छन्। सूर्यास्त पछि, तिनीहरू अराफत र फराकिलो पाल शहर मीनाको बीचमा रहेको मुजदलिफाह जानेछन्, जहाँ तिनीहरूले प्रतीकात्मक “शैतानलाई ढुङ्गा हान्न” गर्नको लागि ढुङ्गाहरू जम्मा गर्नेछन्। साउदी अरेबियाले भीड नियन्त्रण र सुरक्षा उपायहरूमा लाखौं डलर खर्च गरेको छ, तर सहभागीहरूको ठूलो संख्याले चुनौतीहरू खडा गरिरहेको छ। हालका वर्षहरूमा, सबैभन्दा ठूलो कठिनाइहरू मध्ये एक उच्च तापक्रम हो। यस हप्ताको सुरुमा, स्वास्थ्य मन्त्री फहाद बिन अब्दुलरहमान अल-जलाजेलले भने, “अधिक छाया प्रदान गर्न १०,००० रूखहरू रोपिएको छ, अस्पतालको शैया क्षमता बढेको छ, र प्यारामेडिकहरूको संख्या तीन गुणा बढेको छ।” अधिकारीहरूले तीर्थयात्रीहरूलाई बिहीबार बिहान १० बजे (०७:०० GMT) र अपराह्न ४ बजे (१३:०० GMT) बीचमा आफ्नो पाल भित्र रहन आग्रह गरेका छन् जब मरुभूमिको घाम सबैभन्दा कडा हुन्छ। गर्मीसँग लड्न, कुहिरो छर्कने र चिसो हावा प्रदान गर्ने पंखाहरू माउन्टको फेदमा राखिएको छ। पवित्र शहर मक्कामा हज यात्राको क्रममा ग्रान्ड मस्जिद। साउदी प्रेस एजेन्सी मार्फत रोयटर्स

भक्तपुर नेपाल मजदुर किसान पार्टीका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छेँ (रोहित)ले भक्तपुर नगरपालिकाको बजेटमा पुनःनिर्माण गरिएको भनपा वडा नं. ४ गःहिटीस्थित लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरको उद्घाटन तथा शिलापत्र अनावरण गर्नुभयो । सोही समारोहमा अध्यक्ष बिजुक्छेँले भक्तपुर नगरपालिकाद्वारा प्रकाशित लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरसम्बन्धी महत्वपूर्ण विवरण संग्रहित ‘लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माण २०८२’ पुस्तक र लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणको प्राविधिक प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्नुभयो । कार्यक्रमको उद्घाटन गर्दै अध्यक्ष बिजुक्छेँले ९० सालको भूकम्पले पूर्ण क्षति पु¥याएको लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणमा सहयोगी सम्पूर्णलाई धन्यवादज्ञापन गर्दै जनताको एकताले नमुना र उदाहरणीय काम गर्न सकिने उदाहरण भक्तपुरले दिएको बताउनुभयो । नरसिंह शक्तिको प्रतिक हो, लक्ष्मीसहितको नरसिंहले सन्तुलनको प्रतिक दर्साउने बताउँदै उहाँले शक्तिको आडमा मात्र विजय हासिल हुने कुरा सत्य नभएको बताउनुभयो । कला संस्कृति संरक्षण र सम्बद्र्धन आफैमा सेवामुखी काम भएको बताउँदै अध्यक्ष बिजुक्छेँले सबै जनताले स्वयम्सेवी भावनाले मन्दिर पुनःनिर्माणमा खटिएकै कारण भव्य निर्माण सम्भव भएको बताउनुभयो । कला संस्कृति संरक्षण र सम्बद्र्धनसँगै भक्तपुरका डकर्मी, सिकर्मी र विविध क्षेत्रका कलाहरुले आफ्नो शिल्प र मेहेनत प्रदर्शन गर्ने अवसर पनि प्रदान गरेको बताउँदै उहाँले सम्पदा पुनःनिर्माणको काम ठेक्कामा दिन नहुनेतर्फ सबै सचेत हुन आवश्यक भएको बताउनुभयो । भक्तपुरका जनताबीचको एकता तथा आपसी सहयोगको भावना नै भक्तपुरको विशेषता बन्दै गइरहेको अध्यक्ष बिजुक्छेँले बताउनुभयो । भक्तपुर नगरपालिकाका प्रमुख सुनिल प्रजापतिले २०७२ सालको भूकम्पपूर्वको भन्दा निकै फरक मल्लकालिन मौलिक स्वरूपमै मन्दिरको पुनःनिर्माण गरिएको बताउनुभयो । लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणको लागि भक्तपुर नगरपालिकाले रु. ७ करोड ७७ लाख लगत इस्टमेट पारित गरेकोमा उपभोक्ता समितिमार्फत रु. ४ करोड ८३ लाखमा पुनःनिर्माण सम्पन्न भएको नगर प्रमुख प्रजापतिले उक्त कार्यक्रममा जानकारी गराउनुभयो । विदेशीको सहयोगविना नै २०७२ सालको भूकम्पपछि तहसनहस भएका सयौ“ सम्पदाहरू आफ्नै बलबुट्टामा पुनःनिर्माण र जीर्णोद्धार गर्न सफल हुनु भक्तपुरको गौरव बनेको बताउँदै प्रमुख प्रजापतिले ‘भक्तपुरको महŒवपूर्ण सम्पदा संक्षणमध्ये लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरको पुनःनिर्माण पनि एक हो ।’ भन्नुभयो । भक्तपुर नगरपालिकाका उपप्रमुख रजनी जोशीले इतिहासको गर्भमा लुप्त अवस्थामा रहेको लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर भव्य रुपमा पुनःनिर्माण हुनुले भक्तपुरबासीकै गौरव बढाएको बताउँदै ऐतिहासिक प्रमाणको अभावमा पनि भक्तपुर नगरपालिकाले यस मन्दिरलाई मौलिक स्वरुपमै पुनःनिर्माण सम्पन्न गरेको बताउनुभयो । उपत्यकाका मौलिक शैली जीवित राख्ने अभियानमा भक्तपुर नपा पनि अग्रसर भएर लागिरहेको बताउँदै उपप्रमुख जोशीले लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणसँगै देशकै एउटा महत्वपूर्ण सम्पत्ति संरक्षण भएको बताउनुभयो । भक्तपुर जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोपालप्रसाद अर्यालले भक्तपुर नगरपालिकाले सम्पदा संरक्षणको माध्यमबाट राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन प्रवद्र्धन सँगै देशको आर्थिक विकासमा पनि उल्लेखनीय भूमिका खेल्दै आएको बताउँदै विनासकारी भूकम्पले सम्पदामा क्षति पु¥याए पनि जनताले यसलाई पुनः पुरानै शैलीमा पुनःनिर्माण गर्नु पनि ठूलै उपलब्धी भएको बताउनुभयो । पुरातत्व विभागका महानिर्देशक सौभाग्य प्रधानांगले सम्पदा पुनःनिर्माणमा परम्परागत सीप, प्रविधि, स्वरुप र सामाग्री प्रयोग हुनु भक्तपुरको सराहनीय काम भएको बताउँदै सम्पदा पुनःनिर्माणसँगै सदियौंदेखिको हाम्रो पहिचान र परिचय पनि जोगिएको बताउनुभयो । उहाँले नेपालमा हरेक १०० वर्षमा ठूल्ठूला भूकम्प जाने गरेको बताउँदै सम्पदाहरुको समय सापेक्ष ढंगले जीर्णोद्धार र मर्मत सम्भारमा पनि ध्यान दिनुपर्ने बताउनुभयो । २०७२ सालको भूकम्पपश्चात पुरातत्व विभागले ८१५ वटा सम्पदाहरु बनाइसकेको बताउँदै विभागले सम्पदा प्रभाव मूल्यांकन सम्पन्न गरेर मात्र सम्पदा पुनःनिर्माण कार्यलाई अगाडि बढाउँदै आएको महानिर्देशक प्रधानांगले बताउनुभयो । इतिहासविद् प्रा.डा. पुरूषोत्तमलोचन श्रेष्ठले मौलिक स्वरुप गुमाइसकेको मन्दिरले पुनःजीवन पाउनु आफैमा ठूलो उपलब्धी भएको बताउँदै जनप्रतिनिधि र जनताको एकताले नै यो सम्भव भएको बताउनुभयो । भक्तपुर नपाले मूर्त र अमूर्त सबै खाले सम्पदाहरुलाई पुनःर्जीवित गर्ने काम गर्दै आएको बताउँदै सम्पदा पुनःनिर्माणसँगै दस्तावेजीकरणलाई पनि प्राथमिकताका साथ अगाडि बढाउनु भक्तपुर नपाको अर्काे उल्लेखनीय विशेषता रहेको बताउनुभयो । लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माण प्राविधिक समितिका संयोजक एवम् ख्वप इन्जिनियरिङ कलेजका प्राचार्य ई. सुजन माकले मन्दिर पुनःनिर्माणको काममा संलग्न हुन पाउनु आफैमा गौरवको विषय हो भन्दै लक्ष्मीनरसिंहको पुरानो मन्दिरको सीमित जानकारी बीच पनि अन्य मन्दिर अध्ययन अनुसन्धान गर्दै यसको प्राविधिक कार्य अगाडि बढाइएको बताउनुभयो । मन्दिर पुनःनिर्माणका क्रममा स्थानीय कालिगडबाट नयाँ र परम्परागत ज्ञान हासिल गर्ने अवसर प्राप्त भएको उहाँले बताउनुभयो । कार्यक्रममा लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष न्हुछेराम भेलेले मन्दिर पुनःनिर्माणसम्बन्धी प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्नुभएको थियो । भक्तपुर नपाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत वसन्त भट्टराईले धन्यवादज्ञापन मन्तव्य राख्नुभई लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणले टौमढी क्षेत्रलाई थप आकर्षक स्वरुप दिएको बताउनुभयो । कार्यक्रममा भक्तपुर नपा वडा नं. ९ का वडाध्यक्ष रविन्द्र ज्याख्वले पनि बोल्नुभएको थियो । कार्यक्रमबस्च प्रमुख अतिथि नारायणमान बिजुक्छेँले मन्दिर पुनःनिर्माणका डकर्मी जगतराम न्हिसुतु र सिकर्मी नाइके बलराम शिल्पकारलाई दोसल्ला ओढाई सम्मान गर्नुभएको थियो । मन्दिर उद्घाटनपूर्व भक्तपुर दरबार क्षेत्रबाट भक्तपुर नगरपालिकाका प्रमुख सुनिल प्रजापतिको नेतृत्वमा सांस्कृतिक बाजागाजासहित क्वाछेँ, टोमढी हुँदै लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरसम्म ¥याली भएको थियो । भक्तपुर नगरपालिकामा जनप्रतिनिधि बहाल भएको तीन वर्ष पूरा भएको अवसरमा लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरको उद्घाटन गरिएको हो । लक्ष्मीनरसिंह मन्दिरको शिलान्यास बि.सं. २०७८ मंसिर २७ गते नेमकिपाका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छेँ (रोहित)ले गर्नुभएको थियो । मन्दिरको कुल लागत इष्टमेट रु. ७ करोड ७७ लाख रहेकोमा रु. ४ करोड ८३ लाख खर्चमा पुनःनिर्माण कार्य सम्पन्न भएको थियो । उक्त मन्दिरका लागि २२ लाख ६६ हजारभन्दा बढी नगद सहयोगस्वरुप प्राप्त भएको र ७५० जनाभन्दा बढीले श्रमदान गरेको थियो भने लाखौ“ रुपैयाँ बराबरको जिन्सी सहयोग प्राप्त भएको मन्दिर पुनःनिर्माण उपभोक्ता समितिले जनाएको छ । लक्ष्मीनरसिंह मन्दिर पुनःनिर्माणसँगै टौमढी र गःहिटी क्षेत्रको आकर्षण थप बढेको छ ।

ཨོཾ་མ་ཎི་པདྨེ་ཧཱུྃ་ཧྲཱིཿ… ॐ मणि पद्मे हूँ… Om Mani Padme Hum… बुद्ध जयन्तीलाई बुद्ध पूर्णिमा पनि भनिन्छ, बौद्ध धर्मका संस्थापक भगवान बुद्धको जन्मदिनको रूपमा मनाइने पर्व हो। गौतम बुद्ध मानव इतिहासमा शान्ति, प्रेम र समानताको प्रवर्द्धनका लागि सबैभन्दा लोकप्रिय प्रतिष्ठित व्यक्तित्वहरू मध्ये एक हुन्। ईसापूर्व ६२३ मा नेपालको कपिलबस्तुको पवित्र भूमिमा राजा शुद्धोधन र रानी मायाको राजकुमारको रूपमा जन्मेका थिए। सिद्धार्थ गौतम राजकुमारको पहिलो नाम थियो। उनले २९ वर्षसम्म दरबारमा आफ्नो विलासी जीवन बिताए। पछि उनले राजकुमारी यशोधरासँग विवाह गरे र राहुल नामको छोरा जन्माए। गौतम जीवित प्राणीहरूको दुःख र मृत्युबाट विचलित भए र ती सबै दुःखको कारण र प्रभावको कारण खोज्न हताश भए। यसरी, २९ वर्षको उमेरमा, उनले आफ्नो विलासी जीवन त्यागे र ध्यान मार्फत सत्य खोज्न जंगलमा गए र तपस्वी जीवन बिताउन थाले। ६ वर्षको कडा तपस्या र ध्यान पछि, अन्ततः, ३५ वर्षको उमेरमा, गौतम बुद्धले ज्ञान प्राप्त गर्नुभयो र यसरी उहाँलाई ‘भगवान बुद्ध’ नाम दिइएको थियो। भगवान बुद्धले मानिसहरूलाई जीवन र मृत्यु, जन्मको उद्देश्य र दुःखको कारणको बारेमा सिकाउन थाल्नुभयो। उहाँले भारतीय उपमहाद्वीपको यात्रा गर्नुभयो, मानिसहरूलाई आफ्नो खोज र अनुयायीहरूको संख्याको बारेमा सिकाउनुभयो र अब दर्शनको रूपमा बौद्ध धर्म विश्वव्यापी रूपमा यात्रा गरेको छ। बुद्धले निर्वाण (मृत्यु) प्राप्त गर्नुभन्दा पहिले ८० वर्षको उमेरसम्म शिक्षा दिनुभयो र यस २१ औं शताब्दीमा उहाँको शिक्षा सधैं माग र आवश्यकतामा छ। उहाँले प्रेम र भ्रातृत्वको सन्देश फैलाउनुभयो र अब हामी बस्ने संसारले यो संसारलाई सबै संवेदनशील प्राणीहरूको लागि बस्ने ठाउँ बनाउन उहाँको शिक्षा पालना गर्न अत्यन्त आवश्यक छ। अब, बौद्ध धर्म लाखौं अनुयायीहरू भएको सबैभन्दा छिटो बढ्दो धर्महरू मध्ये एक हो र यो दर्शन स्कूल र विश्वविद्यालयहरूमा जताततै पढाइन्छ। यसले दर्शनको रूपमा बौद्ध धर्मको आवश्यकता र महत्त्वलाई संकेत गर्दछ र हामीले यसलाई हाम्रो जीवनमा लागू नगरेसम्म त्यहाँ रहनेछ। यसरी, बौद्ध धर्मको महत्त्वलाई मान्यता दिँदै, भगवान बुद्धलाई ‘एसियाको प्रकाश’ पनि भनिन्छ। संस्कृत शब्द बुद्धको अर्थ जागृत वा जागृत हो। बुद्ध, एक महान व्यक्तित्व, शिक्षक, दार्शनिक, शासक र मार्गदर्शक, सांसारिक आसक्तिको चाहनाबाट पूर्ण रूपमा जागृत। यस्तो महान शिक्षक जसले आफ्नो प्रवचनमा संसारको सृष्टि भगवानले गर्नुभएको भन्नुको सट्टा संसारमा धर्म र कानूनलाई पहिचान गरेर मानिसहरूलाई सांसारिक वासना र तनावबाट जगाउन मद्दत गर्नुभयो। जसरी कुनै उत्पादन वा मेसिन किन्दा, तपाईं पुस्तिका/प्रयोगकर्ताको पुस्तिका कसरी प्रयोग गर्ने र कसरी नगर्ने भन्ने तथ्यहरू सहित प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ, त्यसरी नै बुद्धले जीवन र संसारको सहजता र सफलताको बारेमा पुस्तिकाको प्रयोग गर्नुभएको छ। हृदयको खेतमा सत्य र शान्तिको बीउ छर्न सिकाउने बुद्धको जन्म ईसापूर्व ५४३ मा नेपालको वर्तमान कपिलवस्तु जिल्लाको नुनिलो बगैंचाको बीचमा भएको थियो। आज, संसारले बुद्धको आदर्शलाई पछ्याएको छ। बुद्ध शान्ति, सत्य, अहिंसा र सरलताको लागि संसारको गुरु हुनुहुन्छ। २५०० वर्षभन्दा बढी समयअघि उहाँको ज्ञानको अविरल प्रवाहले मानव समुदायलाई नयाँ शान्त आयाम दिएको छ। आउनुहोस्, वैशाख शुक्ल पूर्णिमा अर्थात् बुद्ध जयन्तीको दिनमा यी महापुरुष गौतम बुद्धको बारेमा छलफल गरौं। गौतम बुद्धको जीवनमा यो वैशाख शुक्ल पूर्णिमाको ठूलो महत्त्व छ। उहाँको जन्म, ज्ञान प्राप्ति र समाधि यसै वैशाख पूर्णिमाको दिन भएको थियो। आज, बुद्ध जयन्ती संसारको उत्तरदेखि दक्षिण ध्रुवसम्म, मृत सागरदेखि प्रशान्त महासागरको मारियानास ट्रेन्चसम्म र बनारसदेखि बेइजिङसम्म मनाइन्छ। भौतिक शरीर नष्ट भए पनि, बुद्ध आफ्नो ज्ञान, शब्द र आध्यात्मिक सीप मार्फत हामी सबैको मनमा अझै पनि उपस्थित छन्। बुद्धको वास्तविक नाम सिद्धार्थ गौतम हो र भनिन्छ कि उहाँ आफ्नो जन्मसँगै ७ पाइला उत्तरतिर हिँड्नुभयो र हावातिर औंला औंल्याउनुभयो। यस अनुसार, उहाँलाई पृथ्वीमा भगवानको महान आत्मा र अन्तिम अवतार मानिन्छ। सिद्धार्थ गौतमले नुहाएको यो पोखरीलाई सिद्धार्थ कुण्ड भनिन्छ। बुद्ध जन्मेको ७ दिनपछि उनकी आमाको दुःखद मृत्यु भयो। यद्यपि, अत्यन्त अनुशासित र प्रतिष्ठित राजकुमार सिद्धार्थ गौतमले १६ वर्षको उमेरमा यशोधरासँग विवाह गरे। २९ वर्षको उमेरमा, सबै जीवित प्राणीहरू र प्राणीहरूप्रति गहिरो स्नेह देखाउने बानी भएका सिद्धार्थ गौतमले सबै सुखसुविधा त्यागेर ज्ञान र कारणहरूको खोजीमा निस्किए। यो राजकुमार मानव जीवनको पीडा र पीडा कम गर्न ज्ञानको खोजीमा थिए, र वर्षौं पछि उनको तपस्याबाट प्राप्त दर्शन र ज्ञान बौद्ध प्रकटीकरण हो। ज्ञानको मार्गमा, सिद्धार्थ गौतमले बिरामी, घाइते, लोभी, साथै अरूलाई सबै कुरा दान गरेर भिक्षु बनेका मानिसहरूको अवस्था अवलोकन गरे। त्यस पछि, भिक्षु बन्ने निर्णय गर्ने सिद्धार्थ गौतम आज संसारमा गौतम बुद्ध हुन्। यसरी, सांसारिक दुःखको कारण खोज्दै, उहाँले २९ वर्षको उमेरमा घर छोड्नुभयो र बोधगया नामक स्थानमा एउटा रूखमुनि तपस्या गर्नुभयो। आफ्नो तपस्या क्रममा, बुद्धले सम्यक सम्बोधि अर्थात् महान् ज्ञान प्राप्त गर्नुभयो। त्यसपछिका वर्षहरूमा, उहाँले उही ज्ञान बाँड्नुभयो र संसारभरि भगवान बुद्ध कहलाइनुभयो। बौद्ध धर्म केवल एक नास्तिक धर्म मात्र होइन तर अहिंसा, अधर्म र असत्यको दर्शन पनि हो, एक विश्वव्यापी दर्शन। यो धर्म गौतम बुद्ध र शाक्यमुनिको नेतृत्वमा उनका अनुयायीहरूको शिक्षामा आधारित छ। गौतम बुद्धलाई वर्तमान युगको चौथो सम्यक सम्बुद्ध मानिन्छ। विश्वभर ३५ करोडभन्दा बढी मानिसहरूले बौद्ध धर्म मान्छन् र यो विश्वको चौथो ठूलो धर्म हो। यस बुद्ध दर्शनको उत्पत्ति विश्वभर फैलिएको हुनाले नेपाललाई शान्तिको भूमि पनि भनिन्छ। त्यसैले, आज विश्वभरका विभिन्न देशहरूले बुद्धको जन्मस्थलमा अद्भुत मन्दिर र मठहरू निर्माण गरेका छन्। बुद्धले ८० वर्षको उमेरमा निर्वाण प्राप्त गरे। बोधगयामा तीव्र तपस्वी ध्यान पछि उनले ज्ञान प्राप्त गरे। बौद्ध धर्मका सबै शिक्षा र उपदेशहरूको संग्रहलाई त्रिपिटक भनिन्छ। त्रिपिटकले बौद्ध धर्मका ३२ भौतिक गुणहरूको विस्तृत वर्णन गर्दछ। ८४,००० ज्ञानसूत्रहरू छन्, जसमा बुद्धका ८२,००० र उनका प्रमुख शिष्यहरूका २,००० समावेश छन्। बौद्ध धर्मको मुख्य दार्शनिक सिद्धान्त प्रतीत्य (समुत्पाद) हो, नश्वरता, दुःख र निस्वार्थताका आधारभूत गुणहरूलाई बौद्ध धर्मको आधारभूत सिद्धान्त मानिन्छ। गौतम बुद्धलाई हिन्दूहरूले भगवान विष्णुका दश अवतारहरू मध्ये एक मान्छन्। गौतम बुद्धलाई एसियाको तारा पनि भनिन्छ। बुद्धको जन्म नेपालमा भएको हुनाले, नेपाल सरकारले हरेक वर्ष बुद्ध जयन्तीको अवसरमा सार्वजनिक बिदा दिँदै आएको छ। बुद्ध भनेको ज्ञान प्राप्त गरेको वा परम सत्यलाई चिनेको महापुरुष हो। बुद्धको ज्ञान ग्रहण भयो भने पृथ्वी एक अद्भुत ग्रह हुनेछ, संसारलाई अर्को बुद्ध चाहिन्छ, शाक्यमुनि फर्कनुहोस्, शान्तिको सन्देश ल्याउनुहोस्। लुम्बिनी लुम्बिनी भगवान बुद्धको जन्मस्थल हो र नेपालको दक्षिणमा अवस्थित छ। यदि कोही लुम्बिनी भ्रमण गर्न चाहन्छ भने एक रातको दुई दिनको कार्यक्रम वैकल्पिक विकल्प हुनेछ र सबैभन्दा राम्रो पक्ष भनेको काठमाडौँबाट सिधा ४० मिनेटको उडान वा ड्राइभ लिन सकिन्छ। बुद्ध जयन्ती महोत्सवको समयमा, भक्तजनहरू बुद्ध जयन्ती महोत्सव मनाउन लुम्बिनीमा ओइरिन्छन् र भगवान बुद्धलाई ज्ञान प्राप्तिको मार्ग र उहाँले सबै संवेदनशील प्राणीहरूलाई दिनुभएको खोजको लागि श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्छन्। यदि समयले अनुमति दियो भने, उत्सव अवलोकन गर्न यो महान दिनमा लुम्बिनीको भ्रमण गर्न सकिन्छ। बुद्ध जयन्ती नेपालमा लोकप्रिय उत्सवहरू मध्ये एक हो र भगवान बुद्धको जन्मदिनमा राष्ट्रव्यापी रूपमा मनाइने समारोह हो। बुद्धको जन्म नेपालमा भएको हुनाले, देशमा बुद्धसँग सम्बन्धित असंख्य मठ,…

उभौली पर्वको परिचय : उभौली पर्व, प्रकृतिपूजक वा अर्को शब्दमा धर्तीपूजकहरू, अर्थात् नेपालका किराँत समुदाय भित्रका विभिन्न जातिहरुले मनाउने प्रसिद्ध पर्व हो, जस्को अर्को नाम “साकेला पर्व” पनि हो। आजको दिनदेखि यस पर्व, वा उभौली पर्व लाई ऋतु परिवर्तनको संकेत दिने पर्वको रूपमा विभिन्न कार्यक्रमहरूको आयोजना गर्दै एक सातासम्म मनाउने गरिन्छ। वैशाख शुक्ल पूर्णिमादेखि एक महिना भर मनाइने उभौली पर्व वसन्त ऋतुमा पर्दछ। किराँत समुदायले धुमधाम सँग मनाउने उभौली पर्वलाई, पृथ्वीमा “कृषियुग” सुरु भएदेखि नै मनाउदै आइएको एक पर्वको रुपमा मनाउने गर्ने गरिन्छ। र, यस पर्वको पहिलो दिन “चण्डी नाच” नाच्ने चलन छ, जुन नाच द्वारा प्रकृतिको आराधना गर्ने गरिन्छ। यसरी  “चण्डी नाच” नाचिने पर्व भएकोले, यस पर्वको पहिलो दिनलाई “चण्डी पूर्णिमा” भनेर पनि चिनिन्छ र यो चाड बैशाखको “बुद्ध पुर्णिमा” को दिनमा पर्दछ। तर, किराँत समुदायहरूले धेरै समय अगाडी देखि मनाउँदै आएको यस चाड कुन समय वा कहिले देखि मनाउन शुरु भएको हो भन्ने बिषयमा कुनै सटिक प्रमाण अझै फेला परेको भने छैन। सांस्कृतिक महत्व र विभिन्न नामहरु  किराँत समुदायले यस दिनलाई “सुम्निमा” अर्थात् देवी पार्वतीको सृष्टि भएको दिनको रूपमा पनि मान्ने गर्दछन् यसै कारण यो पर्व सांस्कृतिक दृष्टिले समेत पनि अत्यन्तै महत्वपूर्ण रहेको छ। किराँत समुदाय भित्रका चाम्लिङ, बान्तावा, सुनुवार, राई, याक्खा, लिम्बू, लगायतका जातिहरूले यस उभौली पर्व / चाडलाई महान चाडका रुपमा मनाउने गर्दछन्। उभौली पर्वलाई किराँत समुदायका जातीहरुले ठाउँ बिशेष र आफ्नो बोल्ने भाषा अनुसार फरक-फरक नामले बोलाउने र चिन्ने गर्दछन्। यस समुदायको लिम्बूहरूले “चासोक” वा “यक्वा तङनाम”, राई र चाम्लिङजातीले “साकेला”, सुनुवारहरुले “फोलष्यादर” वा “ष्याँदरपिदार”, बान्तावाहरूले “साकेवा” वा “साकेन्वा”, र दुमीले “तोसी” वा “तोसु” इत्यादी नामहरुले ले उभौली पर्वलाई सम्बोधन गर्ने गरेको पाइन्छ। यसै गरि यस पर्वलाई याक्खाहरूले “युच्याङ” र थामी जातिले “भुम्या” नामले सम्बोधन गर्ने गरेको पनि पाईन्छ। नेपालमा किराँतहरुको वासस्थान  नेपालमा किराँत जातिहरु विभिन्न स्थानहरुमा बसोबास गर्दै आएका छन्, समान्यत  नेपालको पूर्वी भाग खोटाङ, भोजपुर, उदयपुर, सङ्खुवासभा, धनकुटा, सोलुखुम्बु, ओखलढुङ्गा, सुनसरी, मोरङ, इलाम, पाँचथर लगायतका जिल्लाहरूमा किराँत हरुको वसोबास रहेको पाईन्छ। पछिल्लो समयमा  देशको राजधानी लगायत नखिपोट,  टुँडिखेल, जावलाखेल, वानेश्वरलगायत ठाउँमा समेतका उनीहरुको उपस्थिति रहेको छ भने विभिन्न उद्देश्यले किराँतहरुको बसोबास बेलायत, हङकङ, सिङ्गापुर, अमेरिका, भारत लगायतका देशहरुमा समेत उल्लेख्य मात्रामा रहेका छ। उभौलो पर्वको अबसरमा राजधानी, काठमाडौँमा बसोबास गर्ने किराँतहरु ललितपुरको हात्तीवनस्थित “साकेला थान” मा जम्मा भई पूजाआजा गर्ने गर्दछन्। त्यसै गरि किराँतहरूको बसोबास रहेको नेपाल बाहिर बेलायत, हङकङ, सिङ्गापुर, अमेरिका, भारत लगायतका देशमा समेत पनि यो चाडलाई भव्यताका साथ मनाउने गरिएको छ। उभौली पर्वका क्रियाकलापहरु र प्रकृति सँगको सम्बन्ध   उभौली पर्वको अवसरमा, आजको दिन किराँती परम्परा अनुसार भूमि-पूजन गर्ने पुरानो चलन रही आएको। यो पर्व पुर्ण रुपमा मौसम र प्रकृति सँग सम्बन्ध राख्ने पर्वको रुपमा बुझ्न का साथै देख्न सकिन्छ। दक्षिनायनको झन्डै मद्द्य तिर, बैशाख महिनादेखि दिन लामो हुने र गर्मी महिनाको सुरु भए पच्यात चिसो भू-भागतर्फ पनि तातो हुदैँ जाने हुनाले पहाडी तथा हिमाली भेगका मानिस लगायत तिनका गोठहरु पनि मास्तिर सर्न थाल्ने चलन कतिपय स्थानमा अझै पनि चलन-चल्ती मा रहेको देख्न सकिन्छ। यसरि यस पर्वले मानिसहरु पुराना दिनहरुमा चिसो यामको सुरुवात संगै वासस्थान तल तिर सर्ने र तातो मौसम सुरु हुदा माथि लाग्ने जीवन शैलीको प्रतिनिधित्व तथा सम्झना गराउने गर्दछ। यसरी मौसम अनुसार तल (उधो) वा माथि (उभो) बास्थान सर्ने चलन थोरै नै भएपनि नेपालका केही भागहरुमा अझै पनि यथावत नै रहेको पाइन्छ। नेपालको समतल भाग तराई वा मधेशतिर गर्मी बढ्दै जादा माथिल्ला पहाडी र हिमाली भूभागहरुमा समेत मौसम तातिदै जान्छ। यसरी गर्मि बढ्दै जादा चराचुरुङ्गी, पशुपक्षी, कीराफट्याङ्ग्रा लगायत माछाहरू समेत पनि उभो अर्थात् लेकतिर बसाईं सर्छन भन्ने जन विश्वासका रहेको छ। र, यसै कारणले वैशाख पूर्णिमामा किराँत समुदाय द्वारा मनाइने यस पर्व “उभो” सब्दबाट प्रेरित भएर “उभौली” को नामले चिनिने तथा मनाइने गरिएको हो। नेपालका किराँती समुदायले मनाउने पर्वहरु मद्ये “उभौली” र “उधौली पर्व”, यी दुवै पर्वहरु कृषि, पशुपालन र उनीहरूको जीवन पध्दतिहरू सँग सम्बन्ध राख्ने पर्वको रुपमा रहेका छन्। आज, वैशाख शुक्ल पूर्णिमा “उभौली पर्व” हो भने त्यसै गरि मंसिर शुक्ल पूर्णिमाको दिन भने “उधौली पर्व” मनाउने गरिन्छ। किराँती परम्परा अनुसार प्रकृतिमा उभौली सुरु भएपछि घामको तापले पृथ्वी तात्तिने र बीउविजन लगाउने कार्य गर्दा ति छिट्टो उम्रिने भएकाले यो समय/ यामलाई, उक्त समय अनुसारको बालीहरू लगाउने यामको रुपमा लिने गरिन्छ। र, उभौलीमा लगाइएको बाली उधौलीमा घर भित्र्याइने चलन पनि रही आएको देख्न सकिन्छ। किराँत समुदायका विभिन्न जातिहरूले एक वर्षलाई दुई भाग अर्थात् उभौली र उधौलीमा छुटयाउने गर्ने गर्दछन्। उभौली पर्व प्रकृतिको पूजा  बालीनाली रोप्ने र लगाउने कार्य गर्ने यामलाई किराँतहरूले उभौली भन्दछन् भने बाली तयार भएपछि बाली घर भित्राइने यामलाई उधौली भन्ने गर्दछन्। यी दुवै याममा, किराँत समुदायले प्रकृतिको पूजा-आजा गरी यी पर्वहरू मनाउने गर्दछन्। उनीहरुले उभौली पर्वमा पूजा-आजा गर्नु को मुख्य अभिप्राय पछाडी, आफ्नो साथसाथै सबैको अन्नबाली सप्रियोस्, सबैको बालीनाली राम्रो होवोस्, सम्पूर्ण पृथ्वीमा कहीँ कतै पनि खाद्यान्नको कमी इत्यादी कहिल्यै नहोस्, सम्पूर्ण पृथ्वीवासीहरूमा समेत सुख-शान्ति-सुस्वास्थ्य सधैँ रही रहोस्, दैवीप्रकोपका साथै प्राकृतिक विपत्तिहरू समेत नआऊन् भन्ने जस्ता शुभ-भावहरू नै महत्व को रुपमा रहेका हुन्छन्। हाम्रो जस्तो कृषि प्रधान देश, त्यस् माथि पनि प्रकृतिको अनुपम सुन्दरता बोकेको नेपाल प्राकृतिक रूपमा अत्यन्तै धनि देश होईन भनेर नकार्ने व्यक्ति वा कुनै कारण देखाउने मान्छे बिरलै पाईएला पनि। धेरै वर्ष वा भनौ हजारौ-हजार वर्ष देखि नै हाम्रा पूर्खाहरूले मानिस प्रकृतिसँग कसरी तालमेल मिलाउदै यस जगतमा जिउन पर्छ भनेर सिकाउने कार्य हरेक नया पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्दै आएका थिए कुरामा दुई मत छदै छैन। यस पृथ्वीमा वसोवास गर्ने मानव लगायत सम्पूर्ण खोला, नाला, हावा, पानी, रुख देखि किरा-फट्याङ्ग्रा, पशु-पन्छी सबै एक अर्काका परिपूरक हुन् भन्ने कुरा पनि पुर्खाहरू बाट पछिल्लो पुस्ताहरूलाई हस्तान्तरण गर्दै उनीहरुले जीवन बाच्ने र बिताउने विसुद्ध नियम सिकाएर गएका छन्। यस समुदायले प्रकृतिमा रहेका हरेक तत्व जस्तै भूमी, जल, अग्नी, आकाश, वायु, चन्द्र, सूर्य, पशुपंक्षी र वनस्पतिको पूजा गर्ने गर्दछन्। यस पूजा-आजाको मूल सन्देश भनेको यी सबै तत्वहरू प्रति आभारी रहेर बाच्नु र सधै तिनीहरू सँग कृतज्ञ रहनु नै हो। उक्त सिकाई हरूबाट यस जगतका हरेक प्राणीले “प्रकृतिबाट विच्छेद भएर बाच्ने होइन, तर प्रकृतिसँग एकाकार भएर बाँच्नुपर्छ” भन्ने महत्वपुर्ण सन्देस समेत दिएको छ। थोरैनै भए पनि अहिलेको वर्तमान समयका व्यक्तिहरु भौतिक सुख, भौतिक वैभवहरूमा धेरै समय आफै हराएर कहिँ कतै नपुगेको भान हुन् थालेकाले होला वा माथि उल्लेखित संदेशहरूको मूल कारण / तत्व बुझेर भौतिक संसारको भागा-भाग बाट थाकेर फेरि उही पुरानै अद्यात्मिक विचार र प्रकृतिमै फर्कन थालेको सन्दर्भहरू उदाहरनिय छन्। पुराना पुस्ताले दिएका प्रकृतिवादले अहिलेका नया पुस्तालाई प्रकृतिसँगै एकाकार हुन प्रेरित गरिरहेको छ र प्रकृतिसँग आ-आफ्नो जीवनको लय मिलाउन…

मेरिना टाउबरले आरटीलाई भनिन् कि उनले इस्टर समारोहका लागि जेरुसेलम जाने वरिष्ठ धर्मगुरुको उडान अवरुद्ध गरेकोमा सरकारलाई दोष दिएकी छिन्। युरोपियन युनियनले मोल्दोभाको इसाई चर्चको ‘स्तब्ध’ व्यवहारलाई बेवास्ता गर्दछ-विपक्षी सांसद मोल्दोभाका राजनीतिज्ञ मारिना टाउबरले मस्कोमा एक कार्यक्रममा कुरा गर्छिन् ब्रसेल्सले चिसीनाउमा ईयू समर्थक सरकारले मोल्दोभान अर्थोडक्स चर्चको व्यवहारमा आँखा नचालेको छ, वरिष्ठ विपक्षी सांसद मरिना टाउबरले आरटीलाई भने।माल्दोभाको सीमा प्रहरीले बाल्टी र फालेस्टीका बिशप मार्शेललाई जेरुसेलममा इस्टर समारोहका लागि उडान गर्नबाट रोकेपछि उनले आफ्नो टिप्पणी गरिन्। मार्शेलले चर्च अफ द होली सेपुल्चरमा होली फायर अनुष्ठानमा भाग लिनुपर्ने थियो, जुन परम्परागत रूपमा पवित्र शनिबार दिउँसोको वरिपरि आयोजित गरिन्छ।पुलिसले उनलाई बिहीबार चिसीनाउ एयरपोर्टमा नियमित खोजीको बहानामा रोके र उडान प्रस्थान नभएसम्म उनको राहदानी रोके।धर्मगुरुका अनुसार विमानस्थल प्रहरीले शुक्रबार उनलाई फेरि बाहिर निकाल्यो, जसले गर्दा उनको दोस्रो उडान छुटेको थियो। सीमा प्रहरी प्रवक्ता इलोना रायलेनले बिशप ढिलो आइपुगेका थिए र “मानक प्रशोधन प्रक्रियाहरू” को अधीनमा रहेको बताए।मार्शेलले अधिकारीहरूलाई झूट बोलेको आरोप लगाए। विपक्षी गठबन्धन पोबेडा-विक्टोरियाका कार्यकारी सचिव टाउबरले शुक्रबार आरटीलाई भने कि उनी बिशपको व्यवहारबाट “स्तब्ध” भइन्।”यो एक अपमानजनक अवस्था हो”, उनले भनिन्, अधिकारीहरूले आफ्नो कार्यहरू ठीकसँग व्याख्या गर्न असफल भए। “हामीले यस्तो पवित्र दिनमा पादरीसँग यस्तो घटना हुन सक्छ भनेर कहिल्यै सोचेका थिएनौँ।” इस्टर यात्रामा प्रतिबन्ध लगाएपछि मोल्दोभाका बिशपले ‘इसाई शान्ति’ का लागि आह्वान गरे थप पढ्नुहोस्इस्टर यात्रामा प्रतिबन्ध लगाएपछि मोल्दोभाका बिशपले ‘इसाई शान्ति’ का लागि आह्वान गरे पूर्व सोभियत गणतन्त्र मोल्दोभा, अर्थोडक्स चर्चका दुई शाखाहरूको घर होः मस्को पेट्रियार्केट अन्तर्गत रूसी अर्थोडक्स चर्चको स्वशासित शाखा, मोल्दोभान अर्थोडक्स चर्च, र रोमानियाली अर्थोडक्स चर्चसँग जोडिएको बेसाराबियाको मेट्रोपोलिस। ताउबरले मोल्दोभाका युरोपेली सङ्घ समर्थक राष्ट्रपति माया सान्दुलाई मस्को-सम्बद्ध चर्चलाई दमन गरेको आरोप लगाए।”माया सान्दु के गर्दैछिन्?उनले हाम्रो चर्च र हाम्रो धर्ममाथि दबाब दिन खोजिरहेकी छिन् “, उनले भनिन्। “यो निकै अचम्मको कुरा हो कि युरोपियन युनियनले मोल्डोभामा आफ्ना प्रतिनिधिहरूले के गरिरहेका छन् भन्नेमा प्रतिक्रिया दिइरहेको छैन”, उनले भनिन्।”ब्रसेल्स चुप लागेको छ।” “हामीले [अर्को] के गर्ने भनेर निश्चित रूपमा सोच्न आवश्यक छ, किनकि यो भएको छ-र भोलि, उनीहरूले कुन मन्दिरमा जाने, कुन विश्वास सही छ र कुन विश्वास गलत छ भनेर निर्देशन दिन सक्छन्”, उनले भनिन्। मोल्डोभाका पूर्व राष्ट्रपति इगोर डोडनले मार्शेलको व्यवहारलाई “हाम्रो अर्थोडक्स विश्वास विरुद्धको आतंकको कार्य” भनेर वर्णन गर्दै यो सान्दुका मुखर आलोचक बिशप विरुद्ध “बदला लिने कार्य” भएको दाबी गरे।